Για γιατρούς

Η αναγνώριση της κακοποίησης θέτει τέλος στο μαρτύριο του παιδιού

Η κακομεταχείριση του παιδιού είναι ένα αποτροπιαστικό θέμα δημόσιας υγείας, ιδιαίτερα καταστροφικό για τα παιδιά θύματα. Η κακοποίηση επιδρά αρνητικά τους φροντιστές που δεν αναμιγνύονται σε αυτήν, στα αδέλφια, στις κοινωνίες και ακόμη και στους γιατρούς ή στους νοσηλευτές που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της. Οι γιατροί που έχουν εξειδικευτεί στην αναγνώριση της κακοποίησης, μπορούν να την εντοπίζουν και να την αναφέρουν και άρα έχουν τη δύναμη να την σταματήσουν. Ωστόσο, η αναγνώριση της κακοποίησης ή της παραμέλησης μπορεί να είναι και ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, καθώς οι γιατροί θα πρέπει πολλές φορές να υπερνικήσουν τις προκαταλήψεις τους ή τις πεποιθήσεις τους είτε για το ότι «οι άνθρωποι δεν πληγώνουν σκόπιμα τα ίδια τους τα παιδιά» ή ότι «οι άνθρωποι δεν επινοούν συμπτώματα προκειμένου να οδηγήσουν σε περιττές ιατρικές διαδικασίες».

Περισσότερα

Η κακοποίηση απαντάται σε όλες τις κοινωνίες και δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες κοινωνικές, φυλετικές ή οικονομικές ομάδες ανθρώπων. Ένας γιατρός που εξετάζει ένα παιδί για να αποφανθεί για την ύπαρξη ή μη κακοποίησης ή παραμέλησης σε αυτό, θα πρέπει να συνεκτιμήσει όλες τις ιατρικές πληροφορίες που έχει στη διάθεση του για να αποφασίσει εάν θα επακολουθήσει αναφορά ή περαιτέρω διερεύνηση καθώς κανείς γιατρός δε θέλει να προκαλέσει τραύμα στην οικογένεια ή ακόμη μεγαλύτερη ταραχή και αναστάτωση.

Παρόλα αυτά, εάν ένας εκπαιδευμένος γιατρός έχει οποιοδήποτε εύρημα που τον οδηγεί σε υποψία κακοποίησης ή παραμέλησης, έχει το καθήκον και την υποχρέωση να το αναφέρει προκειμένου να ακολουθήσει εισαγγελική παρέμβαση, διότι το να σταματήσει η κακοποίηση υπερτερεί μπροστά σε οποιαδήποτε πιθανή ενόχληση της οικογένειας. Είναι πολύ σημαντικό για τον γιατρό να γνωρίζει ότι εάν οι ανησυχίες του για την κακοποίηση ενός παιδιού δεν κοινοποιηθούν και δεν κινητοποιήσουν τις αρχές, τότε συμβάλλει στη συνέχεια της βίας και στην εγκληματική κακοποίηση του παιδιού, η πιο καταστροφική έκφανση της οποίας είναι ο θάνατος του παιδιού, ως αποτέλεσμα της κακομεταχείρισης που θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί, αλλά δεν έγινε.

Ο σημαντικός ρόλος του παιδιάτρου στην πρόληψη της κακοποίησης

Ο πιο σημαντικός ρόλος του παιδιάτρου, πιο σημαντικός ίσως και από την αναγνώριση ή τη συμβολή του στο τέλος της κακοποίησης, είναι η πρόληψη της κακοποίησης και της παραμέλησης του παιδιού. Η πρόληψη ξεκινά ήδη από την πρώτη επίσκεψη των γονιών στον παιδίατρο, αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού. Ο παιδίατρος πρέπει να σταθεί σύμβουλος και καθοδηγητής των γονέων ήδη από τις πρώτες εβδομάδες που επιστρέφει το νεογνό σπίτι, με την αντιμετώπιση του βρεφικού κλάματος. Το βρεφικό κλάμα ξεκινά περίπου στις 2 εβδομάδες και γίνεται πολλές φορές ο βασικός λόγος τραυματισμού του βρέφους από τους γονείς. Είναι λοιπόν εξαιρετικά σημαντικό να μπορεί ο γιατρός να προετοιμάσει τους γονείς σωστά για αυτή τη δύσκολη, απαιτητική φάση του βρεφικού κλάματος, προσφέροντας «στρατηγικές» που μπορούν να ηρεμήσουν το μωρό και να δώσουν διέξοδο στην απελπισία των γονιών που δεν είναι σε θέση να το αντιμετωπίσουν ψύχραιμα.

Περισσότερα

Επίσης, θα πρέπει να δώσει στους γονείς διέξοδο και καθοδήγηση, όταν το κλάμα του μωρού γίνεται υπερβολικό. Θα μπορούσε να τους καθησυχάσει διαβεβαιώνοντας τους ότι για παράδειγμα, δεν πειράζει να εναποθέσουν το παιδί που κλαίει για λίγο στην κούνια του, προκειμένου να έχουν και εκείνοι κάποια λεπτά «διαλείμματος» ή να τους δώσει συμβουλές για το πως θα μπορούσαν να ηρεμήσουν οι ίδιοι με κάποιες τεχνικές αυτό-χαλάρωσης που μπορεί να αποδειχτούν σωτήριες για τους ίδιους τους γονείς και για το βρέφος.

Εξίσου σημαντικός είναι ο ρόλος του γυναικολόγου ή του οικογενειακού γιατρού ή και του ίδιου του παιδιάτρου, που θα μπορούσε να σταθεί δίπλα στη μητέρα που πιθανόν υποφέρει από επιλόχεια κατάθλιψη, προστατεύοντας έτσι και την ίδια αλλά και το παιδί. Η ενημέρωση της μητέρας, του συζύγου αλλά και των κοντινών συγγενών για την ψυχική αδυναμία της μητέρας, μπορεί να κινητοποιήσει την οικογένεια προκειμένου να προστατεύσει το παιδί και τη μητέρα, φροντίζοντας για ένα διάστημα και τους δύο, ενώ η συμβολή ενός εξειδικευμένου ψυχοθεραπευτή θα μπορούσε να εξασφαλίσει πιο εντατική υποστήριξη και θεραπεία.

Η δύσκολη νηπιακή ηλικία και η καθοδήγηση του παιδιάτρου

Καθώς το παιδί γίνεται πιο κινητικό και προσπαθεί να εξερευνήσει τον κόσμο γύρω του, αναδεικνύοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και σταδιακά διαμορφώνοντας την προσωπικότητα του, οι γονείς πολλές φορές προσπαθούν να πλεύσουν σε αχαρτογράφητα νερά. Η συμβολή του παιδιάτρου μπορεί να αποδειχτεί σωτήρια, καθώς δίνει στους γονείς έναν «πλοηγό» που θα βοηθήσει τους γονείς να διαχειριστούν τη συμπεριφορά των παιδιών τους και ταυτόχρονα να τα εκπαιδεύσουν. Όλη αυτή την εξαιρετικά απαιτητική περίοδο οι παιδίατροι θα πρέπει να είναι διαθέσιμοι να ακούσουν, να ενθαρρύνουν τις ασφαλείς, υγιείς πρακτικές που βοηθούν στην πειθαρχία χωρίς αρνητική επίδραση ή σωματική τιμωρία.

Ο παιδίατρος «ελέγχει» και τους γονείς

Παρά τους εξαιρετικά πιεστικούς χρόνους που έχει στη διάθεση του ο παιδίατρος αρκετές φορές, θα πρέπει να γνωρίζει ότι ο συχνός «έλεγχος» της συμπεριφοράς των γονέων, η συζήτηση μαζί τους για τις ανησυχίες και τους φόβους τους, η διαβεβαίωση ότι θα είναι δίπλα τους όταν τον χρειαστούν, κάθε φορά που θα νιώθουν αμφιβολία, φόβο ή και θυμό, μπορεί ακόμη και να προλάβει την κακοποίηση του παιδιού. Οι γιατροί, μέσα από τη συνεχή, σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση για την αναγνώριση όλων των σημαδιών που μπορεί να συνηγορούν σε πιθανή κακοποίηση του παιδιού, μέσα από τις στρατηγικές πρόληψης με το χτίσιμο της «σχέσης» του όχι μόνο με το παιδί αλλά και με τους γονείς, μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στη μείωση του αριθμού των παιδιών που βιώνουν κακοποίηση και παραμέληση.