Τι σημαίνει; Ποιος «προσεγγίζει» τα παιδιά; Πώς τα «προσεγγίζει»; Το προφίλ του δράστη και οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί.
Ο όρος «grooming» (αποπλάνηση) σημαίνει η προσέγγιση παιδιού με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση. [1],[2] Κατά τη διαδικασία της αποπλάνησης, ο παιδόφιλος, τις περισσότερες φορές, επιλέγει έναν χώρο στον οποίο βρίσκονται παιδιά, όπως σχολείο, εμπορικά κέντρα, χώρους αθλητικών δραστηριοτήτων, κ.ά.. Στη συνέχεια, επιδεικνύει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για κάποιο παιδί ή κάποια παιδιά, προκειμένου να τα κάνει να αισθανθούν «ξεχωριστά», ώστε να δημιουργήσει ενός είδους σύνδεση μεταξύ τους. Όλη αυτή η διαδικασία προσέγγισης του παιδιού από τον παιδόφιλο έγινε ιδιαιτέρως πιο εύκολη στον εικονικό «χώρο» του διαδικτύου, όπου το grooming έγινε και Online, δηλαδή αποπλάνηση μέσω διαδικτύου ή διαδικτυακή αποπλάνηση[3]. Ένας σχετικά πρόσφατος όρος στον χώρο της παγκοσμιοποιημένης και διαδικτυακής κοινωνίας.[4]
Η διαδικτυακή αποπλάνηση θα μπορούσε να οριστεί ως η διαδικασία κατά την οποία προτείνεται, μέσω διαδικτύου, συνάντηση με το παιδί, με σκοπό την τέλεση σεξουαλικής κακοποίησης, ενώ το παιδί παροτρύνεται να παρέχει πορνογραφικό υλικό που το απεικονίζει, με τη χρήση του ίδιου μέσου. Στην πράξη, οι groomers προσποιούμενοι ότι είναι έφηβοι, χρησιμοποιούν τα λεγόμενα chatrooms (δωμάτια ανοιχτής επικοινωνίας), τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και άλλους χώρους διαδικτυακής επικοινωνίας, για να προσεγγίσουν παιδιά. [5] Αξίζει να σημειωθεί ότι οι «διαδικτυακοί» αυτοί χώροι, θεωρούνται ασφαλείς από τα παιδιά, τόσο γιατί η «συζήτηση» είναι δημόσια, όσο και γιατί τα παιδιά θεωρούν ότι διατηρείται η ανωνυμία τους. Αυτό που συμβαίνει ωστόσο είναι ότι οι παιδόφιλοι παραβάτες «ψαρεύουν» τα θύματα τους σε τέτοιους «δημόσιους» χώρους, μέσω διαδικτύου και από τη στιγμή που θα τα εντοπίσουν, εμφανίζονται στο παιδί με ψευδή στοιχεία και το «προσκαλούν» σε κάποιο ιδιωτικό IRC (Internet Relay Chat – Αναμετάδοση Συνομιλίας μέσω διαδικτύου), για να συνομιλήσουν μαζί του.
Η αρχική προσέγγιση του groomer είναι φιλική και τυπική, ώστε το παιδί να αφεθεί και να μπορέσει εκείνος να του αποσπάσει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τόπο διαμονής του, τα ενδιαφέροντα του, τα χόμπι του. Παράλληλα, ο groomer, ανάλογα με την πληροφορίες που έχει συλλέξει, προσφέρει στο παιδί δώρα -βιντεοπαιχνίδια, εισιτήρια για συναυλίες, κ.ά. -του μιλά για ευκαιρίες καριέρας στον χώρο του modelling, του υπόσχεται συναντήσεις με διασημότητες, ενώ εμφανίζεται φιλικός και διαθέσιμος να συζητήσει και να συμμεριστεί τα προβλήματα του παιδιού [6].
Μόλις ο θύτης αντιληφθεί ότι έχει κάμψει τις αντιστάσεις του παιδιού, προχωρά σε αποκαλύψεις που εμπεριέχουν προσωπικές λεπτομέρειες αναφορικά με τη σεξουαλική ζωή του και σε ερωτήσεις για τις σεξουαλικές εμπειρίες του παιδιού[7]. Η τακτική που αναπτύσσει ο groomer είναι συγκεκριμένη: παίρνει τον χρόνο του -ημέρες, εβδομάδες, μήνες -μέχρι να καμφθεί η αντίσταση του παιδιού και να κερδηθεί η εμπιστοσύνη του.
Διαδικτυακή Αποπλάνηση: Τεχνικές και Στόχοι
| Τεχνική groomer | Στόχος groomer |
| «Ας μιλήσουμε πιο ιδιωτικά» | Ιδιωτικός χαρακτήρας συζήτησης π.χ. σε chatroom ή σε κινητό τηλέφωνο.
|
| «Που βρίσκεται ο υπολογιστής; Από που µου μιλάς τώρα;» | Προκειμένου να διαπιστώσει εάν βρίσκεται κοντά κάποιος ενήλικας ή γονέας.
|
| «Ποιος είναι ο αγαπημένος σου ηθοποιός; Συγκρότημα; Τραγουδιστής;» | Προκειμένου να φέρει κοντά του το παιδί συναισθηματικά ή να του κάνει δώρο κάποιο εισιτήριο για συναυλία
|
| «Ξέρω κάποιον που μπορεί να σε βοηθήσει να κάνεις καριέρα μοντέλου / χορεύτριας / ηθοποιού» | Προκειμένου να φλερτάρει και να ενθαρρύνει προσωπική συνάντηση, λέγοντας αυτά που πιστεύει ότι θέλει να ακούσει το παιδί – θύμα.
|
| «Ξέρω έναν τρόπο που μπορείς να βγάλεις χρήματα εύκολα και γρήγορα. | Δείχνει ενδιαφέρον και του προσφέρει ένα χέρι βοηθείας, με σκοπό φυσικά να το εκμεταλλευτεί.
|
| «Πες µου τι σε απασχολεί. Ακούγεσαι πολύ στενοχωρημένος. Μπορώ να σε βοηθήσω» | Με τον τρόπο αυτό προσπαθεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη του παιδιού και να χτίσει έναν ισχυρό συναισθηματικό δεσμό.
|
| «Μην πεις σε κανέναν για την καινούργια µας γνωριμία. Ας την κρατήσουμε μυστική από τον κόσμο. Μόνο εγώ και εσύ θα ξέρουμε» | Για να αποφύγει την αποκάλυψη, Το παιδί δεν πρέπει να πει σε κανέναν τι συμβαίνει.
|
| «Ποιος είναι ο αριθμός του κινητού σου. Η διεύθυνση του σπιτιού σου. Σε ποιο σχολείο ή φροντιστήριο πηγαίνεις κ.λπ.»
|
Μόλις κερδίσει την οικειότητα και την εμπιστοσύνη, περνά σε πιο προσωπικές πληροφορίες.
|
| «Είσαι η αδερφή ψυχή µου. Ταιριάζουμε πολύ. Είσαι η αγάπη της ζωής µου» | Προκειμένου το παιδί να δεσμευτεί συναισθηματικά και να νιώσει παρόμοια συναισθήματα. |
| «Έχεις κάνει ποτέ ερωτική σχέση;» | Για να αποφασίσει µε ποιον τρόπο θα το προσεγγίσει.
|
| «Θα σου στείλω κάτι που θα σου αρέσει, αλλά πρέπει να υποσχεθείς ότι δεν θα το δείξεις σε κανέναν άλλο. Θα είναι το κοινό µας μυστικό». | Η αποστολή μπορεί να περιλαμβάνει βίντεο ερωτικού περιεχομένου προκειμένου να εξοικειώσει το παιδί µε τέτοιες σκηνές.
|
| «Εάν δεν κάνεις αυτό που σου ζητάω τότε θα στείλω τις φωτογραφίες που µου έστειλες στο σχολείο σου και στους γονείς σου». | Εάν χρειαστεί να φοβίσει το παιδί ή να το κάνει να νιώσει ενοχή, προχωρά σε πιο «επιθετική» συμπεριφορά. Ο εκβιασμός χειραγωγεί το παιδί και έτσι δεν αποκαλύπτει σε κανέναν τι συμβαίνει.
|
Τα στάδια της διαδικτυακής αποπλάνησης, σύμφωνα με εμπειρική παρατήρηση ερευνητών σε δωμάτια επικοινωνίας, είναι τα: Προσβασιμότητα, Ευκαιρία, Ευάλωτο Θύμα. Μετά τον εντοπισμό του παιδιού από τον groomer, ο θύτης συνυφαίνει τον ιστό του προσεγγίζοντας το φιλικά, δημιουργεί σχέση εμπιστοσύνης, με παράλληλη εκτίμηση κινδύνων [8], και στο τέλος, ενεργοποιεί τη σεξουαλικότητα και τη φαντασία [9], μεθοδικά και στοχευμένα, ανάλογα με το προφίλ του θύτη -groomer – αποπλανητή.
Οι 3 «τύποι» των groomers
Οι groomers κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με ορισμένα χαρακτηριστικά τους, όπως την ταυτότητα «χρήστη» που χρησιμοποιούν, τις προηγούμενες καταδίκες τους, τη μέθοδο και τον στόχο της προσέγγισης, αλλά και την προσωπική τους θεωρία ως προς την προσέγγιση του αδικήματος.
Στην πρώτη κατηγορία των groomers συγκαταλέγονται οι λεγόμενοι παραβάτες του «στρεβλού δεσμού». Οι εν λόγω παραβάτες, όπως υποστηρίζουν, αντιμετωπίζουν την επαφή με τον ανήλικο υπό το πρίσμα «σχέσης» και για τον λόγο αυτό δεν εμπλέκονται σε άλλου είδους συμπεριφορές που προσβάλλουν τη γενετήσια αξιοπρέπεια του ανηλίκου διαδικτυακά. Η εν λόγω κατηγορία, μάλιστα, αφιερώνει πολύ χρόνο κατά τη διαδικτυακή επαφή για να συνομιλήσει με το θύμα, πριν το συναντήσει, ενώ, όταν επιδιώκεται η συνάντηση, στόχο αποτελεί η σύναψη ή η συνέχιση της σχέσης. [10]
| ΑΠΟΠΛΑΝΗΤΗΣ ΣΤΡΕΒΛΟΥ ΔΕΣΜΟΥ | |
| Χαρακτηριστικά | |
| Προηγούμενες καταδίκες | Όχι |
| Ταυτότητα χρήστη | Δική του |
| Απρεπής χρήση εικόνων | Όχι |
| Επαφή με άλλους παιδόφιλους | Όχι |
|
Προσωπική θεωρία υποστήριξης παραβίασης |
Σύναψη φιλίας και ερωτικής σχέσης |
| Χρόνος μέχρι την επαφή από κοντά | Μεγάλο χρονικό διάστημα πριν την συνάντηση |
| Μέθοδος επαφής/Στόχος επαφής |
Προσωποποιημένη επαφή μέσω τηλεφώνου/σύναψη σχέσης |
| Συνέπεια της προσβολής |
Επιθυμούν συνάντηση και εκτός διαδικτυακού χώρου |
Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει ο λεγόμενος «ευέλικτος/ευπροσάρμοστος διαδικτυακός αποπλανητής». Σε αντίθεση με την πρώτη κατηγορία, ο groomer δε θέτει τη συνάντηση και την επαφή στην βάση μιας σχέσης. Συνήθως, σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν παραβάτες, οι οποίοι είναι κάτοχοι μικρών συλλογών άσεμνων εικόνων παιδιών, ενώ δεν έχουν επαφή με άλλους παιδόφιλους διαδικτυακά. Χαρακτηριστικό της κατηγορίας αυτής αποτελεί η ευελιξία του groomer ως προς την υιοθέτηση μιας διαδικτυακής ταυτότητας απόλυτα προσαρμοσμένης στις ανάγκες του θύματος αλλά και στον τρόπο που αυτό παρουσιάζει τον εαυτό του. [11]
| ΕΥΕΛΙΚΤΟΣ ΑΠΟΠΛΑΝΗΤΗΣ
Χαρακτηριστικά |
|
| Προηγούμενες καταδίκες | Όχι |
|
Ταυτότητα χρήστη |
Διαφορετική από την πραγματική |
|
Απρεπής χρήση εικόνων |
Όχι |
|
Επαφή με άλλους παιδόφιλους |
Όχι |
|
Προσωπική θεωρία υποστήριξης της παραβίασης |
Υπάρχει συμφωνία με τον ανήλικο |
|
Χρόνος μέχρι την επαφή εκ του σύνεγγυς |
Διαβάθμιση/κλιμακωτή |
|
Μέθοδος επαφής/Στόχος επαφής |
In concreto αντιμετώπιση |
| Συνέπεια της προσβολής | Κάποιοι ζητούν συνάντηση και εκτός του διαδικτυακού χώρου |
Τέλος, στην τρίτη κατηγορία Groomers ανήκουν οι λεγόμενοι «υπερσεξουαλικοί», κάτοχοι συλλογής άπρεπων εικόνων παιδιών, οι οποίοι έχουν την τάση να διατηρούν διαδικτυακά επαφές με παιδόφιλους. Συνήθως, σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν άτομα τα οποία διαθέτουν μεγάλες συλλογές με υλικό παιδικής πορνογραφίας ή ακόμη και ενήλικης πορνογραφίας. Υιοθετούν όλοι μαζί διαφορετικές ταυτότητες ή παραθέτουν φωτογραφία με τα γεννητικά τους όργανα αντί του προσώπου τους.[12]
| ΥΠΕΡΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΣ ΑΠΟΠΛΑΝΗΤΗΣ
Χαρακτηριστικά |
|
| Προηγούμενες καταδίκες | Ναι |
| Ταυτότητα χρήστη | Διαφορετική από τη δική του/ψευδής |
| Απρεπής χρήση εικόνων | Ναι |
| Επαφή με άλλους παιδόφιλους | Ναι |
| Προσωπική θεωρία υποστήριξης της παραβίασης | Εμπραγμάτωση του θύματος |
| Χρόνος μέχρι την επαφή εκ του σύνεγγυς | Γρήγορη μετάβαση από την λεκτική επαφή στην σεξουαλική πράξη |
| Μέθοδος επαφής/Στόχος επαφής | Απειλές τιμωρίας |
| Συνέπεια της προσβολής | Κάποιοι επιθυμούν και συνάντηση εκτός διαδικτυακού χώρου |
Στη συγκεκριμένη κατηγορία, οι groomers έρχονται σε επαφή με τα θύματα τους μέσω αποκλειστικά σεξουαλικού περιεχομένου θεματολογία, ενώ φτάνουν στον «στόχο» τους ταχύτατα. Ως χαρακτηριστικό αναφέρεται η λεγόμενη «μηχανοποίηση» των θυμάτων, έχουν δηλαδή την τάση να μην προσωποποιούν την επαφή με το θύμα, για αυτό και δε χρησιμοποιούν το τηλέφωνο ή άλλα μέσα, όπως οι δύο παραπάνω κατηγορίες. Δεν τους απασχολεί αποκλειστικά η αποπλάνηση, η προώθηση μιας σχέσης ή η συζήτηση, αλλά η κάλυψη των στιγμιαίων αναγκών τους, ενώ τους είναι αδιάφορα τα συναισθήματα του θύματος. Υιοθετούν βάναυσες και προσβλητικές τακτικές και βίαια, δόλια και απατηλά μέσα με στόχο την χειραγώγηση του θύματος.[13]
Συμπεράσματα
Ο ίδιος ο τύπος της διαδικτυακής αποπλάνησης, αλλά και οι διαφορετικές συμπεριφορές των δραστών κατά τη διαδικτυακή αποπλάνηση, καταδεικνύουν πως η διαδικτυακή «συμπεριφορά» του παιδιού αλλά και ο τρόπος που αυτή γίνεται αντιληπτή από τον αποπλανητή, επηρεάζουν τόσο την πραγμάτωση ή μη του αδικήματος, όσο και τις συνέπειες του σε περίπτωση που πραγματοποιηθεί.
Είναι συνεπώς, εξαιρετικά σημαντικό να εξεταστεί το θεσμικό πλαίσιο αλλά και οι καλές πρακτικές που έχουν εφαρμοστεί ή εφαρμόζονται διεθνώς στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την «αναχαίτιση» της διαδικτυακής αποπλάνησης, για να διαπιστωθεί εάν συμβάλλουν έμπρακτα στην πρόληψη αλλά και στην αντιμετώπιση της διαδικτυακής αποπλάνησης.
Από την Ηλέκτρα Κουτσούκου. Δρ. Δικαιώματα Παιδιού, Δικηγόρος, Επιστημονικός Συνεργάτης Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
[1]Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καavidι του Συμβουλίου για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης, της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας, με την οποία καταργείται η απόφαση –πλαίσιο 2004/68/ΔΕΥ», COM (2010) 94 τελικό, 2011/C48/24.
[2] Ως grooming ορίζεται «Μια διαδικασία όπου ένας ενήλικας προετοιμάζει ένα παιδί, συγκεκριμένους ενήλικες και το περιβάλλον για την εκμετάλλευση του παιδιού. Οι πιο ειδικοί στόχοι του εμπεριέχουν πρόσβαση στο παιδί, να αποκτήσουν τη συμπάθεια του παιδιού και να υπάρξει μυστικότητα ώστε ευκολότερα να δικαιολογεί τις πράξεις του S. Craven, S. Brown και Ε. Gilchrist, Sexual grooming of children: Review of literature and theoretical considerations. Journal of Sexual Aggression. 12(3), 2006, 287-299, 297.
[3]Στην ατιολογική έκθεση του Ν. 4276/2014 αποδίεται και με τον όρο «άγρα παιδιών» : Ειδικότερα, αναφέρεται ως άγρα παιδιών στο διαδίκτυο για σεξουαλικούς σκοπούς το να προτείνεται, μέσω διαδικτύου, συνάντηση με παιδί, με σκοπό την τέλεση σεξουαλικής κακοποίησης καθώς και το να παροτρύνεται το παιδί, χρησιμοποιώντας το ίδιο μέσο, να παρέχει πορνογραφικό υλικό που το απεικονίζει.
[4]Grooming, H αποπλάνηση μέσω διαδικτύου, 3, http://www.help-line.gr
[5] H. Whittle, C. Hamilton-Giachritsis, A. Beech, G. Collings, A Review of Online Grooming: Characteristics and Concerns, Behavior, 18, 2013,62-70, 10.
[6]H. Whittle, Catherine Hamilton-Giachritsis, Anthony Beech and Guy Collings, A Review of Online Grooming: Characteristics and Concerns, 2013, Behavior, 18, 62-70, 10., 12
[7]P. Gottschalk, A Dark side of Computing and Information Sciences: Characteristics of Online Groomers, Journal of Emerging Trends in Computing, and Information Sciences, 9, 2011,1-2, (1-9).
[8]Ζ. Akhtar, Child Sex Grooming: ‘Culture’ Crime, Racial Stereotyping and the Environment. European Journal Of Crime, Criminal Law & Criminal Justice [serial on the Internet], 22(2), 2014, 167-196, 170.
[9]Για την τυπολογία της αποπλάνησης μέσω διαδικτύου P. Black, M. Wollis, M. Woodworth, J. Hancock, Linguistics analysis of grooming strategies of online child sex offenders: Implications for our understanding of predatory sexual behavior in an increasingly computer-mediated world. Child Abuse & Neglect [serial on the Internet], 44, 2015, 140-149και R. O’Connell, A typology of cybersexploitation and on-line grooming practices, Cyberspace Research Unit, University of Central Lancashire, 2003,6
[10] P. Gottschalk, A Dark side of Computing and Information Sciences:Characteristics of Online Groomers, Journal of Emerging Trends in Computing and Information Sciences, 9, 2011,451. Μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση για τις μεθόδους των groomers βλ. και Ν. Bennett, W. O’Donohue, The Construct of Grooming in Child Sexual Abuse: Conceptual and Measurement Issues. Journal Of Child Sexual Abuse, 23(8), 2014, 957-976.
[11]St.Webster, J. Davidson, A. Bifulco, P. Gottschalk, V. Caretti, Th.Pham, J. Grove-Hills, C. Turley, Ch. Tompkins, St. Ciulla, V. Milazzo, A. Schimmenti, G. Craparo, Prepared for and co-funded by the European Commission Safer Internet Plus Programme , Final Report, European Online Grooming Project_March 2012, 14.
[12] St.Webster, J. Davidson, A. Bifulco, P. Gottschalk, V. Caretti, Th.Pham, J. Grove-Hills, C. Turley, Ch. Tompkins, St. Ciulla, V. Milazzo, A. Schimmenti, G. Craparo, Prepared for and co-funded by the European Commission Safer Internet Plus Programme , Final Report, European Online Grooming Project_March 2012 , 14,16.
[13]Η. Whittle, C. Hamilton-Giachritsis, A. Beech, G. Collings, A review of online grooming: Characteristics and concerns. Aggression & Violent Behavior, 18(1), 2013, 62-70, 64 και P. Gottschalk, A Dark side of Computing and Information Sciences: Characteristics of Online Groomers, Journal of Emerging Trends in Computing and Information Sciences, 9, 2011, 452.
