Αναμφίβολα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν το πιο βασικό μέσο επικοινωνίας, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, όλων μας αλλά πολύ περισσότερο των εφήβων.Έντονη αύξηση στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο σύνολο του πληθυσμού παρατηρήθηκε κατά την περίοδο του covid – 19, μία περίοδο κατά την οποία οι δια ζώσης κοινωνικές συναναστροφές μειώθηκαν σημαντικά.
Γιατί όμως οι έφηβοι περνούν σημαντικό χρόνο χρησιμοποιώντας τα social media;
Ο λόγος που οι έφηβοι χρησιμοποιούν σε τόσο μεγάλο βαθμό τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι γιατί βρίσκονται σε μία ηλικιακή περίοδο που προσπαθούν να διερευνήσουν και να ανακαλύψουν την προσωπική τους ταυτότητα. Βρίσκονται λοιπόν σε ένα αναπτυξιακό στάδιο, όπου προσπαθούν να αυτοπροσδιοριστούν και να ανακαλύψουν την κοινωνική και σεξουαλική τους ταυτότητα. Όμως η συνεχής χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης χωρίς την κατάλληλη υποστήριξη και εκπαίδευση ενέχει σημαντικούς κινδύνους που επηρεάζουν τη σωματική και ψυχολογική υγεία των παιδιών.
Ακόμη περισσότερο την περίοδο των καλοκαιρινών διακοπών η χρήση των social media αυξάνεται ραγδαία και αυτό γιατί δεν υπάρχει ένα αυστηρό πρόγραμμα που να οριοθετεί τη χρήση τους.
Τι θα πρέπει να γνωρίζουμε λοιπόν για τα social media και την ασφαλή χρήση τους;
- Οι γονείς θα πρέπει να ενημερώνονται για την ασφαλή περιήγηση στο διαδίκτυο και τους κινδύνους που ενέχει. Μόνο αν κατανοήσουν το πρόβλημα αλλά και τις ιδιαίτερες ανάγκες του εφήβου μπορούν να τον συμβουλεύσουν αποτελεσματικά.
- Οικοδομήστε μία σχέση αποδοχής που θα βασίζεται στην ειλικρίνεια και τον διάλογο χωρίς φωνές και κατηγορίες. Δώστε στο παιδί σας την ελευθερία να εκφραστεί και να σας μιλήσει για οτιδήποτε το απασχολεί. Να χρησιμοποιείτε φράσεις που δηλώνουν τη δεκτικότητα και τη διαθεσιμότητά σας στο να το ακούσετε.
- Κάντε διάλογο σχετικό με το τι θα πρέπει να δημοσιεύει και τη σημαντικότητα των προσωπικών δεδομένων, αλλά και τι πληροφορίες είναι δυνατόν να μοιράζεται με τους διαδικτυακούς του φίλους.
- Μάθετε να λέτε εξ αρχής όχι. Τα ‘ΟΧΙ’ είναι απαραίτητα καθώς θέτουν φραγμούς, προφυλάσσουν, διδάσκουν. Να θέσετε εξ αρχής όρια στην χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία ωστόσο θα αναπροσαρμόζετε ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παιδιού όπως η ηλικία, ενδυναμώνοντας παράλληλα το αίσθημα των υποχρεώσεων και την ανάληψη πρωτοβουλιών.
- Οι νέοι που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν λειτουργίες που δημιουργούν ευκαιρίες για κοινωνική υποστήριξη, διαδικτυακή συντροφικότητα και συναισθηματική οικειότητα που μπορούν να προωθήσουν την υγιή κοινωνικοποίηση.
- Η ψυχολογική ανάπτυξη των νέων μπορεί να ωφεληθεί από τη διαδικτυακή κοινωνική αλληλεπίδραση, ιδιαίτερα σε περιόδους κοινωνικής απομόνωσης (π.χ. περίοδος Covid-19), όταν βιώνουν άγχος, μοναξιά και όταν αναζητούν σύνδεση με συνομηλίκους και ίσως ειδικά για νέους που βιώνουν αντιξοότητες.
- Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν, όταν χρησιμοποιούνται με μέτρο και όρια, να προσφέρουν μια ισχυρή ευκαιρία για κοινωνικοποίηση. Αναφέροντας τον όρο όρια αναφερόμαστε στη Γονική παρακολούθηση (δηλαδή την καθοδήγηση και τη συζήτηση). Η κατάλληλη ρύθμιση ορίων είναι επομένως κρίσιμη, ειδικά στην πρώιμη εφηβεία. Θα πρέπει να υπάρχει ένας συνδυασμός ορίων κοινωνικής δικτύωσης με παράλληλα ανοιχτή συζήτηση και καθοδήγηση του παιδιού σχετικά με την ορθή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τους πιθανούς κινδύνους.
- Εγκαθιδρύστε φίλτρα γονικού ελέγχου κυρίως σε παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών, ώστε να παρεμποδίσετε την πλοήγηση του παιδιού στο διαδίκτυο και να το προφυλάξετε από ιστοσελίδες κακόβουλου περιεχομένου.
- Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να περιοριστεί, ώστε να μην παρεμποδίζεται ο ύπνος και η σωματική δραστηριότητα των εφήβων. Οι έφηβοι θα πρέπει να κοιμούνται τουλάχιστον οκτώ ώρες και να διατηρούν πρόγραμμα ύπνου-αφύπνισης. Η εκτός ορίων χρήση της τεχνολογίας ιδιαίτερα μία ώρα πριν τον ύπνο, και συγκεκριμένα η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σχετίζεται με διαταραχές ύπνου. Ο ανεπαρκής ύπνος σχετίζεται με διαταραχές στη νευρολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου και τη συναισθηματική λειτουργία των εφήβων.
- Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τους εφήβους δεν πρέπει επίσης να παρεμβαίνει ή να μειώνει τις ευκαιρίες για σωματική δραστηριότητα και άσκηση, η οποία αποδεδειγμένα βοηθάει τόσο στη σωματική όσο στη ψυχολογική υγεία.
- Ένας ακόμη κίνδυνος είναι η κοινωνική σύγκριση ιδιαίτερα σχετικά με περιεχόμενο που σχετίζεται με την ομορφιά ή την εμφάνιση. Η υπερβολική προσοχή και συμπεριφορές που σχετίζονται με φωτογραφίες και τα σχόλια για αυτές, σχετίζονται με φτωχότερη εικόνα σώματος, διαταραγμένη διατροφή και συμπτώματα κατάθλιψης, ιδιαίτερα μεταξύ των κοριτσιών. Συζητήστε με το παιδί σας για θέματα εικόνας και γίνεται παράδειγμα μίμησης διαδίδοντας την αποδοχή.
Το δομικά συστατικά της επιτυχίας ωστόσο είναι η εμπιστοσύνη και η ουσιαστική σχέση με άμεση επικοινωνία και ανοιχτό διάλογο γονέων και παιδιών. Θα πρέπει να είμαστε δίπλα στο παιδί ενεργά με κατανόηση, αποδοχή και θετικότητα δημιουργώντας ένα κλίμα συνεργασίας και αλληλοκατανόησης. Να κάνουμε το παιδί να νιώσει ότι είμαστε δίπλα και όχι απέναντι. Εξάλλου το ταξίδι προς της ενηλικίωση είναι μία δυναμική κατάσταση που εξελίσσει τόσο το παιδί όσο και τον γονέα. Θυμηθείτε την εξής οδηγία: Πριν αντιδράσετε σε οποιαδήποτε πράξη ή συμπεριφορά του παιδιού αναρωτηθείτε τι την προκάλεσε.
Παναγιώτης Μάντης, Ψυχολόγος, Χειριστής Γραμμής ΕΛΙΖΑ 10454
Παραπομπές:
Rideout V. Generation M2: Media in the Lives of 8- to 18-Year-Olds. Menlo Park, CA: Kaiser Family Foundation; 2010
Strasburger VC, Jordan AB, Donnerstein E. Health effects of media on children and adolescents. Pediatrics. 2010;125(4):756–767[PubMed]
Lenhart A. Teens and sexting. Washington, DC: Pew Internet and American Life Project; December 15, 2009. Available at: www.pewinternet.org/∼/media//Files/Reports/2009/PIP_Teens_and_Sexting.pdf. Accessed February 29, 2012
Nielsen Company. Television, Internet and Mobile Usage in the U.S.: A2/M2 Three Screen Report. New York, NY: Nielsen Company; 2009
Lenhart A. Teens, Smartphones & Texting. Washington, DC: Pew Internet and American Life Project; March 19, 2012. Available at: http://pewinternet.org/∼/media//Files/Reports/2012/PIP_Teens_Smartphones_and_Texting.pdf. Accessed August 26, 2013
Lenhart A, Ling R, Campbell S, Purcell K. Teens and mobile phones. Washington, DC: Pew Internet and American Life Project, Pew Research Center; April 20, 2010. Available at: www.pewinternet.org/Reports/2010/Teens-and-Mobile-Phones.aspx. Accessed February 29, 2012
O’Keeffe GS, Clarke-Pearson KCouncil on Communications and Media. Clinical report: the impact of social media on children, adolescents, and families. Pediatrics. 2011;127(4):800–804[PubMed]
Rubinstein JS, Meyer DE, Evans JE. Executive control of cognitive processes in task switching. J Exp Psychol Hum Percept Perform. 2001;27(4):763–797[PubMed]
O’Malley Olsen E, Shults RA, Eaton DK. Texting while driving and other risky motor vehicle behaviors among US high school students. Pediatrics. 2013;131(6). Available at: www.pediatrics.org/cgi/content/full/131/6/e1708
American Academy of Pediatrics, Council on Communications and Media. Policy statement: sexuality, contraception, and the media. Pediatrics. 2010;126(3):576–582[PubMed]
American Academy of Pediatrics, Council on Communications and Media. Policy statement: children, adolescents, substance abuse, and the media. Pediatrics. 2010;126(4):791–799[PubMed]
Van den Bulck J. Adolescent use of mobile phones for calling and for sending text messages after lights out: results from a prospective cohort study with a one-year follow-up. Sleep. 2007;30(9):1220–1223[PubMed]
