Καθώς τα παιδιά περνούν μεγάλο μέρος της ημέρας τους στο σχολείο, ο ρόλος των νηπιαγωγών μπορεί να είναι εξαιρετικά σημαντικός για την έγκαιρη παρέμβαση σε περιπτώσεις παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι τόσο ζωτικής σημασίας, στην αναγνώριση και στην αντιμετώπιση περιστατικών όλων των μορφών κακοποίησης. Πρώτον, έχουν συστηματική επαφή και στενή σχέση με τα παιδιά. Δεύτερον, οι εκπαιδευτικοί έχουν νομική και ηθική ευθύνη για αναφορά της υποψίας κακοποίησης. Τρίτον, το σχολείο έχει μία μοναδική ευκαιρία για τη συνηγορία των παιδιών, μέσα από προγράμματα και υπηρεσίες που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά και να ενισχύσουν τις οικογένειες.
Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί ότι η δική τους παρέμβαση μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην προστασία των παιδιών που έχουν κακοποιηθεί, διατρέχουν κίνδυνο να κακοποιηθούν ή ζουν σε επισφαλείς συνθήκες.
Γιατί οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να συμμετέχουν στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης;
- Νομική υποχρέωση κοινοποίησης υποψίας/ανησυχίας κακοποίησης
Η ελληνική νομοθεσία υποχρεώνει τους/τις εκπαιδευτικούς να αναφέρουν περιστατικά παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης (Άρθρο 23, Ν.3600/2006), ενώ πλέον παρέχει προστασία σε όσους/ες εκπαιδευτικούς κοινοποιούν στις Αρχές περιστατικά φερόμενης κακοποίησης, μέσω της θέσπισης ειδικού ακαταδίωκτου για το αναφερόμενο περιστατικό (Άρθρο 130 του νόμου 5090/2024).
- Συλλογική/ προσπάθεια
Η πρόληψη και η αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης είναι στην πραγματικότητα μία συλλογική προσπάθεια. Οι εκπαιδευτικοί είναι συχνά σε θέση να ξεκινήσουν ενέργειες για μία ομαδική παρέμβαση. Η συμμετοχή των σχολείων και της κοινότητας σε κοινές δράσεις είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην πρόληψη αλλά και τη διαχείριση συμπεριφορών και επιπτώσεων που συχνά αποτελούν επακόλουθα της παιδικής κακοποίησης.
- Προαγωγή εκπαιδευτικών ευκαιριών
Πρωταρχικός στόχος του εκπαιδευτικού συστήματος είναι η διδασκαλία. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι απαραίτητο να εξαλειφθούν τα εμπόδια στην ικανότητα του παιδιού να μάθει. Το τραύμα και οι επιπτώσεις της παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης αποτελούν εμπόδια στη μάθηση. Είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να αναγνωρίζουν και να παρεμβαίνουν όταν τα παιδιά δεν είναι σε θέση να επωφεληθούν πλήρως τις εκπαιδευτικές τους ευκαιρίες.
- Επαγγελματική ευθύνη για την προστασία των παιδιών
Οι εκπαιδευτικοί έχουν έντονη αίσθηση ευθύνης απέναντι στα παιδιά που υποστηρίζουν. Ανησυχούν για την υγεία, την ασφάλεια και την ευτυχία των παιδιών. Οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν ότι αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά που διδάσκουν και ότι μπορούν είναι μια σημαντική πηγή υποστήριξης, ανησυχίας και φροντίδας για πολλά παιδιά. Για το λόγο αυτό, η ευθύνη τους δεν περιορίζεται στο να αναφέρουν την υποψία κακομεταχείρισης, αλλά πρέπει να είναι εξοικειωμένοι/ες με το νομικό πλαίσιο και τις διαδικασίες αναφοράς, καθώς και να συνεργάζονται με τις Κοινωνικές Υπηρεσίες που αναλαμβάνουν την διαχείριση του περιστατικού.
- Προσωπικές δεσμεύσεις
Για πολλούς/ές παιδαγωγούς, η επαγγελματική τους ευθύνη υποστηρίζεται από μια βαθιά προσωπική δέσμευση για την ευημερία των παιδιών. Η αξία αυτής της δέσμευσης είναι σημαντική. Χωρίς αυτήν, οι προσπάθειες πρόληψης και θεραπείας θα ήταν μόνο επιφανειακές ή αναποτελεσματικές. Ορισμένοι/ες εκπαιδευτικοί ,μάλιστα, ήταν και οι ίδιοι/ες θύματα κακομεταχείρισης στις οικογένειές τους, γι’ αυτό προσπαθούν να μετουσιώσουν το βίωμα αυτό μέσω της εργασίας τους, συμβάλλοντας στην προστασία άλλων παιδιών.
Πώς οι νηπιαγωγοί συμβάλλουν στην ασφάλεια των παιδιών και των οικογενειών;
Αναγνώριση σημαδιών κακοποίησης:
Οι εκπαιδευτικοί είναι σε εξαιρετική θέση να παρατηρούν δείκτες συμπεριφοράς. Ως εκπαιδευμένοι/ς παρατηρητές/τριες, έχουν τις δεξιότητες να αναγνωρίζουν το εύρος των συμπεριφορών που παρουσιάζουν τα παιδιά σε διάφορα αναπτυξιακά στάδια και να παρατηρούν γρήγορα τυχόν δυσκολίες. Δεδομένου ότι οι εκπαιδευτικοί περνούν πολύ χρόνο με τα παιδιά, μπορούν να παρατηρήσουν καλύτερα σωματικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές αλλαγές.
Δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος:
Οι εκπαιδευτικοί έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν ένα ασφαλές περιβάλλον στις τάξεις και τα σχολεία. Αυτό επιτρέπει στα παιδιά να αισθάνονται ασφαλή στο σχολικό περιβάλλον, ώστε να απευθυνθούν σε ενήλικες που μπορούν να εμπιστευτούν και να μιλήσουν για πιθανή κακοποίηση.
Υποστήριξη γονέων, φροντιστών και μελών της οικογένειας:
Καθώς οι εκπαιδευτικοί έρχονται σε επαφή και με τους φροντιστές των παιδιών, είναι σε θέση να τους συμβουλεύουν σχετικά με τρόπους που μπορούν να αποτρέψουν την κακοποίηση και την παραμέληση των παιδιών στο σπίτι. Παράλληλα μπορούν να παραπέμψουν την οικογένεια στους κατάλληλους φορείς ψυχοκοινωνικής στήριξης ώστε να λάβουν την καθοδήγηση και συμβουλευτική που χρειάζονται για τη διατήρηση ενός υγειούς οικογενειακού περιβάλλοντος με στόχο την ευημερία και το βέλτιστο συμφέρον των παιδιών που μεγαλώνουν σε αυτή.
Αναγνωρίζοντας την αξία πλαισίωσης και οχύρωσης των εκπαιδευτικών με τα κατάλληλα γνωστικά εργαλεία για την αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών φερόμενης κακοποίησης , το Eliza σχεδίασε και υλοποιεί σε στρατηγική συνεργασία με τη Τράπεζα Πειραιώς και υπό την επιστημονική καθοδήγηση του Δρ. Γιώργου Νικολαΐδη, Διευθυντή του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, της Δρ. Λήδας Αναγνωστάκη, Επίκουρης Καθηγήτριας ΤΕΑΠΗ Ε.Κ.Π.Α. και της νομικού Ηλέκτρας Κουτσούκου, Δρ. Διδάκτωρ Δικαιωμάτων του Παιδιού, ένα καινοτόμο επιμορφωτικό πρόγραμμα αναγνώρισης και διαχείρισης περιστατικών φερόμενης παιδικής κακοποίησης, για εκπαιδευτικούς προσχολικής αγωγής (νηπιαγωγούς).
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
https://kempe.org/2023/03/27/the-role-of-educators-in-child-abuse-neglect-prevention/
https://www.icmec.org/wp-content/uploads/2015/10/Role-of-Educators-Prevention-Booklet-US.pdf
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0190740923001469
https://link.springer.com/article/10.1007/s42448-023-00190-9
https://digitalcommons.csp.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1083&context=teacher-education_masters
