Μπορεί ένα στα δύο παιδιά να δηλώνουν ότι έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση και ένα στα πέντε να είναι θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, ωστόσο, η σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση δεν είναι μονόδρομος για ένα παιδί. Υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να προστατεύσουν το παιδί και να μειώσουν ουσιαστικά, εάν όχι να εξαλείψουν τον κίνδυνο σεξουαλικής βίας και να αυξήσουν την υγεία και την ευημερία των παιδιών και των οικογενειών τους. Στους προστατευτικούς αυτούς παράγοντες συγκαταλέγεται οτιδήποτε μπορεί να διευκολύνει τον ρόλο του γονιού, να ισχυροποιεί τη δυναμική της οικογένειας και της κοινωνίας, να δημιουργεί ένα πλέγμα ευεργετικών συνθηκών και θετικών στοιχείων που έχουν θετικό πρόσημο στα παιδιά, τις οικογένειες και την κοινότητα στο σύνολό της.
Οι επαγγελματίες που εργάζονται με παιδιά, βασίζονται στους παράγοντες αυτούς για να αξιολογήσουν την ευαλωτότητα ενός παιδιού αναφορικά με τον κίνδυνο εμπειριών σεξουαλικής βίας, ενώ παράλληλα εντοπίζουν τομείς στους οποίους το παιδί και η οικογένεια του χρειάζονται βοήθεια, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες κακοποίησης και παραμέλησης.
Ποιοι είναι οι προστατευτικοί παράγοντες για την πρόληψη της παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης;
- Φροντίδα και σύνδεση
Οι έρευνες δείχνουν ότι τα μωρά που λαμβάνουν στοργή και φροντίδα από τους γονείς τους έχουν περισσότερες πιθανότητες υγιούς ανάπτυξης. Η σχέση ενός παιδιού με έναν συνεπή, στοργικό ενήλικα στα πρώτα χρόνια της ζωής του συνδέεται αργότερα στη ζωή του με καλύτερους ακαδημαϊκούς βαθμούς, υγιέστερη συμπεριφορά, θετικότερες αλληλεπιδράσεις με συνομηλίκους και αυξημένη ικανότητα αντιμετώπισης του στρες.
- Γνώση της γονικής μέριμνας για την ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου
Υπάρχουν εκτεταμένες έρευνες που συνδέουν την υγιή ανάπτυξη των παιδιών με την αποτελεσματική γονική μέριμνα. Τα παιδιά ευημερούν όταν οι γονείς παρέχουν όχι μόνο στοργή αλλά και σεβαστή επικοινωνία και ακρόαση, συνεπείς κανόνες και προσδοκίες και ασφαλείς ευκαιρίες που προωθούν την ανεξαρτησία. Η επιτυχής γονική μέριμνα προάγει την ψυχολογική προσαρμογή, βοηθά τα παιδιά να αποδίδουν στο σχολείο, ενθαρρύνει την περιέργεια για τον κόσμο και παρακινεί τα παιδιά να επιτύχουν.
- Γονική ανθεκτικότητα
Οι γονείς που μπορούν να αντιμετωπίσουν το άγχος της καθημερινής ζωής, καθώς και μια περιστασιακή κρίση, έχουν ανθεκτικότητα, διαθέτουν δηλαδή την ευελιξία και την εσωτερική δύναμη που είναι απαραίτητες για να ανακάμψουν όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Οι πολλαπλοί στρεσσογόνοι παράγοντες της ζωής, όπως το οικογενειακό ιστορικό κακοποίησης ή παραμέλησης, τα προβλήματα υγείας, οι συζυγικές συγκρούσεις ή η ενδοοικογενειακή βία, οι οικονομικοί στρεσογόνοι παράγοντες, όπως η ανεργία, η φτώχεια και η έλλειψη στέγης, μπορεί να μειώσουν την ικανότητα ενός γονέα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις τυπικές καθημερινές πιέσεις που συνεπάγεται η ανατροφή των παιδιών.
- Κοινωνικές συνδέσεις
Οι γονείς και οι φροντιστές με ένα κοινωνικό δίκτυο συναισθηματικά υποστηρικτικών φίλων, συγγενών και γειτόνων, συχνά διαπιστώνουν ότι είναι ευκολότερο να φροντίζουν τα παιδιά τους και τον εαυτό τους σε σύγκριση με εκείνους που δεν έχουν ένα τέτοιο δίκτυο. Όλοι οι φροντιστές χρειάζονται ανθρώπους στους οποίους μπορούν να απευθύνονται πού και πού όταν χρειάζονται έναν συμπονετικό ακροατή, συμβουλές ή συγκεκριμένη υποστήριξη. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι γονείς που είναι απομονωμένοι και έχουν λίγες κοινωνικές σχέσεις διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να κακομεταχειριστούν τα παιδιά τους.
- Υποστηρικτικές υπηρεσίες για τους γονείς
Πολλοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα μιας οικογένειας να φροντίζει τα παιδιά της. Η συνεργασία με τους γονείς για τον εντοπισμό φορέων/πόρων στην κοινότητα και την πρόσβαση σε αυτούς, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη του άγχους, το οποίο αρκετές φορές αυξάνει τον κίνδυνο κακομεταχείρισης των παιδιών. Η παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών στήριξης, ενδυνάμωσης και ενίσχυσης μπορεί επίσης να βοηθήσει στην πρόληψη της ακούσιας παραμέλησης που μερικές φορές συμβαίνει όταν οι γονείς αδυνατούν να φροντίσουν τα παιδιά τους.
- Κοινωνική και συναισθηματική επάρκεια των παιδιών
Οι γονείς υποστηρίζουν την υγιή κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, όταν αποτελούν πρότυπο για το πώς να εκφράζουν και να επικοινωνούν αποτελεσματικά τα συναισθήματά τους, να αυτορρυθμίζονται και να κάνουν φίλους. Η κοινωνική και συναισθηματική επάρκεια ενός παιδιού είναι ζωτικής σημασίας για υγιείς σχέσεις με την οικογένεια, τους ενήλικες και τους συνομηλίκους. Αντίθετα, η ανεπαρκής κοινωνική-συναισθηματική ανάπτυξη μπορεί να εμποδίσει τις υγιείς σχέσεις. Ο έγκαιρος εντοπισμός τέτοιων δυσκολιών και η έγκαιρη βοήθεια για τα παιδιά και τους γονείς μπορεί να προσφέρει στήριξη στις οικογενειακές σχέσεις και να ενισχύσει τη θετική και κατάλληλη ανάπτυξη.
Το σπουδαιότερο γεγονός σχετικά με τους προστατευτικούς παράγοντες είναι ότι όλοι μας έχουμε ρόλο να διαδραματίσουμε στην προώθησή τους στην κοινότητα. Ως επαγγελματίες αλλά και ως γονείς, γνωρίζοντας αυτούς τους παράγοντες, μπορούμε να τους εντοπίσουμε στην οικογένεια μας ή στην κοινότητα και αναλόγως να λάβουμε μέτρα για την ενίσχυση αυτών που υπολείπονται.
Γιώργος Γιαννακίδης, Κοινωνικός Λειτουργός – Επικεφαλής Χειριστής της Γραμμής ΕΛΙΖΑ 10454
Πηγές:
https://preventchildabuse.org/resources/knowing-protective-factors/
https://www.childwelfare.gov/topics/preventing/promoting/protectfactors/
