Μεταβολή τόπου διαμονής του ανήλικου τέκνου σύμφωνα με το άρθρο 1519ΑΚ
Δεν ήταν λίγες οι φορές ή μάλλον, ήταν συχνό το φαινόμενο, ο γονέας που έχει την επιμέλεια του παιδιού, να μετακομίζει σε άλλη πόλη ή ακόμη και σε άλλη χώρα, χωρίς να ενημερώνει τον άλλο γονιό, αυτόν που διατηρεί το δικαίωμα επικοινωνίας με το παιδί του ή ενημερώνοντας τον «κατόπιν εορτής», συχνά, ακόμη και μόνο με ένα απλό μήνυμα στο κινητό του. Το συχνό αυτό φαινόμενο ήρθε να αντιμετωπίσει το άρθρο 1519ΑΚ, όπως ήδη ισχύει (Ν. 4714/2020), όπου προβλέπεται ότι η μεταβολή του τόπου διαμονής του γονέα που έχει την επιμέλεια του παιδιού απαιτεί προηγούμενη συμφωνία των γονέων ή οριστική δικαστική απόφαση, αφού η μεταβολή του τόπου κατοικίας του παιδιού μπορεί να επηρεάζει ουσιωδώς το δικαίωμα επικοινωνίας του παιδιού με τον γονέα με τον οποίο δε διαμένει το παιδί.
Η διάταξη αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς επιλύει αρκετά ζητήματα στην πράξη.
- Πριν την εν λόγω τροποποίηση, η επιμέλεια συμπεριλαμβάνει την ανατροφή, τη μόρφωση και την εκπαίδευση του παιδιού του αλλά και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής τους. Αυτός λοιπόν στον οποίο είχε ανατεθεί η επιμέλεια μπορούσε σχετικά εύκολα να αποφασίσει να μετοικήσει, ενδεχομένως ακόμη και στο εξωτερικό, μαζί με το ανήλικο παιδί, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1518 Α.Κ. και 5 της Διεθνούς Σύμβασης της Χάγης , ο γονιός που έχει την επιμέλεια μπορεί να καθορίσει και τον τόπο διαμονής του ανηλίκου.
Σε κάθε περίπτωση, η ίδια η νομολογία προσπαθούσε στην πράξη να λύσει το ζήτημα της πιθανούς μετοίκησης του παιδιού σε άλλη πόλη ή και χώρα. Για παράδειγμα, σε μια υπόθεση ρύθμισης προσωρινής επιμέλειας ανηλίκου τέκνου, το Δικαστήριο ανέθεσε την επιμέλεια προσωρινά στη μητέρα, με την εξαίρεση του ζητήματος του τόπου διαμονής του παιδιού, σχετικά με το οποίο όρισε ότι οι γονείς θα αποφασίζουν από κοινού. Και αυτό, γιατί το Δικαστήριο πιθανολόγησε πως υπάρχει κίνδυνος να φύγει η μητέρα με το παιδί στο εξωτερικό, χωρίς να ενημερωθεί σχετικά ο πατέρας.
- Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το ότι ο νομοθέτης, στην αιτιολογική έκθεση του Ν. 4714/2020 αναφέρει ρητά ότι οι γονείς είναι υποχρεωμένοι να αποφασίζουν από κοινού και για άλλα, ουσιώδη ζητήματα, που αφορούν στη ζωή του ανήλικου παιδιού τους, όπως το είδος της εκπαίδευσης που θα λάβει το παιδί, τον τρόπο προετοιμασίας του για πιθανό πρωταθλητισμό κ.ά., ενώ, σε περίπτωση διαφωνίας, εφαρμόζεται το άρθρο 1512 ΑΚ.
- Η σύμφωνη γνώμη του γονέα που διατηρεί το δικαίωμα επικοινωνίας με το παιδί του για τη μεταβολή του τόπου διαμονής του παιδιού του και η επικύρωση της συμφωνίας με συμβολαιογραφικό έγγραφο ή δικαστική απόφαση, δεν ισχύει στην περίπτωση που έχει αποκλεισθεί με δικαστική απόφαση η επικοινωνία του γονέα με το ανήλικο παιδί του και, φυσικά, δεν απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του για να αλλάξει κατοικία ο γονέας που διατηρεί την επιμέλεια του παιδιού και το ίδιο το παιδί.
Ένα σημείο που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης
Αναμφισβήτητα, η νέα ρύθμιση, με την οποία η χώρα μας συμμορφώνεται προς τη Σύσταση CM/Rec (215)4 του Συμβουλίου της Ευρώπης, κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, αφού «προλαμβάνει» περιπτώσεις υποκρυπτόμενης προσπάθειας γονεϊκής αποξένωσης, ενώ είναι συμβατή και με τις διατάξεις της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (εφεξής ΔΣΔΠ). Ωστόσο, στο σχέδιο νόμου για τη συνεπιμέλεια, όπως τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση, το άρθρο 1519 ΑΚ παρ. 2 διατυπώνεται εκ νέου ως εξής: « Για την μεταβολή του τόπου διαμονής του τέκνου που επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα με τον οποίο δε διαμένει το τέκνο, απαιτείται προηγούμενη έγγραφη συμφωνία των γονέων ή προηγούμενη δικαστική απόφαση που εκδίδεται μετά από αίτηση ενός εκ των δύο γονέων. Το δικαστήριο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο». Παρατηρούμε πως η παράγραφος αυτή αντικαθιστά το άρθρο 1519 ΑΚ, που απαιτούσε οριστική απόφαση δικαστηρίου για αλλαγή τόπου κατοικίας και γίνεται μνεία αόριστα σε δικαστική απόφαση. Αυτό μπορεί στην πράξη να περιπλέξει τα πράγματα και να δημιουργήσει καταστάσεις που διαταράσσουν την ηρεμία του παιδιού και αντίκεινται προς το συμφέρον του, όπως το τελευταίο ορίζεται στο άρθρο 3 της ΔΣΔΠ. Αναμένουμε να δούμε πως τελικά θα διαμορφωθεί εν τέλει το άρθρο, καθώς η ψήφιση του σχεδίου νόμου είναι ζήτημα χρόνου.
Αντί επιλόγου
Η εφαρμογή της διάταξης σε σχέση με την ενδεχόμενη μετοίκηση θα πρέπει να γίνεται πάντα με κριτήριο το αληθινό συμφέρον του παιδιού. Λόγοι εκδίκησης μεταξύ των γονιών ή οποιαδήποτε υποκρυπτόμενη προσπάθεια αποξένωσης του παιδιού από τον γονέα με τον οποίο διατηρεί την επικοινωνία, με υπαιτιότητα του γονέα που διατηρεί την επιμέλεια, με αφορμή τη μετοίκηση, αναμφίβολα, υποσκάπτουν την έννοια του αληθινού συμφέροντος του παιδιού, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 3 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού: Τούτο θα πρέπει, πάντα, να αποσκοπεί στην ανάπτυξη του ανηλίκου σε μια ανεξάρτητη και υπεύθυνη προσωπικότητα, με σεβασμό στην ισότητα μεταξύ των γονέων, χωρίς διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσιακής- οικονομικής κατάστασής τους.
Ηλέκτρα Κουτσούκου, Δρ. Δικαιώματα Παιδιού, Δικηγόρος, Επιστημονικός Συνεργάτης Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
