Το ανήλικο θύμα σπάνια αποκαλύπτει το ίδιο την κακοποίηση που υφίσταται όταν αυτή συμβαίνει. Συχνά, η αποκάλυψη έπεται κατά πολύ της κακοποίησης με αποτέλεσμα να περνούν μήνες, ακόμα και χρόνια όπου το θύμα κουβαλάει αυτό το μυστικό. Δεν είναι λίγες μάλιστα οι φορές που η αποκάλυψη δεν έρχεται ποτέ.
Η μη αποκάλυψη από ένα παιδί οφείλεται πολύ συχνά στον φόβο, τη σύγχυση και τη μη κατανόηση του τι πραγματικά συμβαίνει. Δυστυχώς, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο δράστης είναι ένα πρόσωπο που βρίσκεται στο στενό περιβάλλον του παιδιού και αυτό καθιστά την αποκάλυψη ιδιαίτερα δύσκολη καθώς το παιδί έχει συναισθηματικό δέσιμο με τον δράστη, δεν αντιλαμβάνεται ότι αυτό που του συμβαίνει είναι κακοποίηση (καθώς άλλωστε ο δράστης συχνά παρουσιάζει αυτό που συμβαίνει ως «τρυφερότητα»), ή ακόμα και αν το παιδί αντιλαμβάνεται ότι βιώνει κακοποίηση, θέλει πολλές φορές να προστατεύσει τον δράστη και επομένως αισθάνεται διχασμένο μπροστά στην απόφαση για αποκάλυψη.
Εν τέλει, η απροθυμία ή η δυσκολία ενός παιδιού να αποκαλύψει την κακοποίηση που βιώνει είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα και οφείλεται σε μια σειρά συναισθηματικών και ψυχολογικών παραγόντων, γεγονός που καθιστά ζωτικής σημασίας για τους φροντιστές και τους επαγγελματίες που εργάζονται κοντά σε παιδιά να δημιουργήσουν ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον όπου αυτά θα αισθανθούν ασφάλεια και θα έχουν την απαιτούμενη υποστήριξη ώστε να μιλήσουν.
Δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης και της ανοιχτής επικοινωνίας
Η οικοδόμηση εμπιστοσύνης είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της δημιουργίας ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για την υποδοχή μιας αποκάλυψης. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να προσπαθούν να αναπτύσσουν θετικές σχέσεις με τους μαθητές τους που βασίζονται στον σεβασμό, την ενσυναίσθηση και την κατανόηση. Δημιουργώντας μια ζεστή και μη επικριτική ατμόσφαιρα στην τάξη, οι μαθητές είναι πιο πιθανό να αισθάνονται άνετα να μοιραστούν τις ανησυχίες και τις εμπειρίες τους (Cross et al., 2018).
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στην ενσυναισθητική ανταπόκριση
Όταν ένα παιδί αποκαλύπτει κακοποίηση, είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να ανταποκρίνονται με ενσυναίσθηση, συμπόνια και υποστήριξη. Είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός να αναγνωρίσει στο παιδί ότι η αποκάλυψη είναι μια «γενναία» κίνηση εκ μέρους του και σε καμία περίπτωση να μη το αμφισβητήσει ώστε να νιώσει το παιδί ότι έχει απέναντί του έναν άνθρωπο που θα το ακούσει (Cross et al., 2018). Είναι ζωτικής σημασίας ο εκπαιδευτικός να ακούει ενεργά, χωρίς να διακόπτει ή να κρίνει, και να διαβεβαιώνει το παιδί ότι δεν φταίει για ό,τι έχει συμβεί (Cohen & Mannarino, 2017).
Είναι απαραίτητο οι εκπαιδευτικοί να διασφαλίσουν την ασφάλεια του παιδιού ακολουθώντας τις κατάλληλες διαδικασίες αναφοράς και συνδέοντάς το με υπηρεσίες υποστήριξης.
Σημαντικό: οι εκπαιδευτικοί ΔΕΝ είναι αυτοί που θα κρίνουν τα λεγόμενα του παιδιού, αν αυτά που λέει είναι αληθή ή όχι. Αυτό που πρέπει να κάνουν (είναι άλλωστε και νομική τους υποχρέωση) είναι να αναφέρουν, να ακολουθήσουν δηλαδή τις προβλεπόμενες διαδικασίες αναφοράς.
Δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος- η πρόληψη της κακοποίησης
Η δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος εντός της σχολικής κοινότητας δεν συμβάλλει μόνο ως προς την παρότρυνση για αποκάλυψη και την ύστερη ορθή παρέμβαση.
Είναι πλέον σημαντική και για την πρόληψη της κακοποίησης. Το ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον είναι αυτό που προωθεί στα παιδιά την αίσθηση ικανότητας, σεβασμού και φροντίδας του εαυτού. Παράλληλα, φροντίζει να ενισχύει τα παιδιά με την παροχή κατάλληλων εργαλείων ώστε να προστατεύουν τα ίδια τον εαυτό τους μέσα από την οριοθέτηση του σώματός τους. Αυτό καθίσταται εφικτό μέσα από την υλοποίηση ειδικών προγραμμάτων πρόληψης που απευθύνονται σε μικρά παιδιά (Cross et al., 2018). Σημαντική είναι, επίσης, η συνεργασία με σχολικούς συμβούλους, κοινωνικούς λειτουργούς και διαθέσιμους κοινοτικούς φορείς με σκοπό τη συνεχή στήριξη των παιδιών (Cohen & Mannarino, 2017).
Παράλληλα, το ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον περιλαμβάνει και τους/ις ίδιους/ες τους/τις εκπαιδευτικούς και την παροχή σε αυτούς/ές εργαλείων που θα τους/τις βοηθήσουν στη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης, ανοιχτής επικοινωνίας και ενσυναίσθησης. Παράλληλα, δε, ειδικές επιμορφώσεις για την κακοποίηση, όπως το πρόγραμμα “Αναγνωρίζω – Προστατεύω” που υλοποιεί το Σωματείο Eliza, σε στρατηγική συνεργασία με την Τράπεζα Πειραιώς, είναι κρίσιμες ώστε οι εκπαιδευτικοί να αισθανθούν την ασφάλεια ότι έχουν τα εργαλεία να βοηθήσουν τα παιδιά που έχουν στην ευθύνη τους.
Cohen, J. A., & Mannarino, A. P. (2017). Trauma-focused cognitive behavioral therapy for traumatized children and families. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 26(2), 213-226.
Cross, T. P., Walsh, W. A., Simone, M., & Jones, L. M. (2018). Child forensic interviewing in developmental context: A practice update. Journal of Child Sexual Abuse, 27(8), 895-917.
