Tα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού αποτελούν μια ευαίσθητη περίοδο ανάπτυξης που θέτει τα θεμέλια για τη σωματική υγεία και την εύρυθμη ψυχολογική, γνωστική, συμπεριφορική, και κοινωνικό – συναισθηματική λειτουργία του. Η έκθεση των παιδιών σε τραυματικές συνθήκες, όπως είναι τα περιστατικά κακοποιήσης και παραμέλησης, στην πρώτη παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά σοβαρών επιπτώσεων τόσο σωματικών, όσο και ψυχικών στην παιδική, εφηβική και ενήλικη ζωή τους. Συγκεκριμένοι παράγοντες και χαρακτηριστικά του παιδιού, όπως η ηλικία του και το αναπτυξιακό του επίπεδο όταν συμβαίνει το τραύμα, ο τύπος του τραύματος (σωματική κακοποίηση, σεξουαλική κακοποίηση, παραμέληση), η συχνότητα, η διάρκεια και η σφοδρότητα της τραυματικής συνθήκης, έχουν αποδειχθεί πως επηρεάζουν καταλυτικά τις συνέπειες του τραύματος. Πέρα από τις σοβαρές σωματικές συνέπειες της κακοποίησης/παραμέλησης των μικρών παιδιών, που σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να φτάσουν μέχρι και το θάνατο του παιδιού, οι άμεσες συναισθηματικές επιπτώσεις μπορεί να είναι η απομόνωση του παιδιού, ο φόβος, η αίσθηση αδυναμίας ελέγχου, η απώλεια του αισθήματος εμπιστοσύνης και η εμφάνιση ψυχοπαθολογίας.
Η πρώιμη αναγνώριση περιστατικών κακοποίησης και παραμέλησης και η εξίσου πρώιμη παρέμβαση αποτελεί τον ενδεδειγμένο, ρεαλιστικό και αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης ώστε το παιδί, αλλά και η οικογένεια του, να βοηθηθούν και να μετριαστούν οι συνέπειες της κακοποίησης/παραμέλησης.
Τα προγράμματα παρέμβασης για την κακοποίηση/παραμέληση στην πρώτη παιδική ηλικία εντάσσονται σε ένα σύστημα υποστήριξης και εκπαίδευσης που αφορά παιδιά ηλικίας από 0 έως 6 ετών, τα οποία είτε βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο παιδικής κακοποίησης/παραμέλησης, είτε έχουν πέσει θύματα αυτών. Συμβάλλουν στην πρόληψη της εμφάνισης των παραπάνω περιστατικών ή στην άμεση αντιμετώπισή τους, με απώτερο σκοπό την προστασία του παιδιού. Μπορούν να λάβουν διάφορες μορφές, όπως προγράμματα κατ’ οίκον επισκέψεων για την υποστήριξη ευάλωτων οικογενειών ή σχολικά προγράμματα για την ανάπτυξή των κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων των παιδιών.
Αναγνωρίζοντας την αξία της πρώιμης παρέμβασης στην αντιμετώπιση περιστατικών κακοποίησης και παραμέλησης ενός παιδιού, το Eliza σχεδίασε και υλοποιεί σε στρατηγική συνεργασία με τη Τράπεζα Πειραιώς και υπό την επιστημονική καθοδήγηση του Δρ. Γιώργου Νικολαΐδη, Διευθυντή του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, της Δρ. Λήδας Αναγνωστάκη, Επίκουρης Καθηγήτριας ΤΕΑΠΗ Ε.Κ.Π.Α. και της νομικού Ηλέκτρας Κουτσούκου, Δρ. Διδάκτωρ Δικαιωμάτων του Παιδιού, ένα καινοτόμο επιμορφωτικό πρόγραμμα αναγνώρισης και διαχείρισης περιστατικών φερόμενης παιδικής κακοποίησης, για εκπαιδευτικούς προσχολικής αγωγής (νηπιαγωγούς). Το πρόγραμμα στοχεύει στην πλαισίωση των εκπαιδευτικών, οπλίζοντας τους με τα κατάλληλα εργαλεία για την αναγνώριση και ορθή διαχείριση περιστατικών κακοποίησης ή παραμέλησης, αποσκοπώντας στη διασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος των παιδιών.
Έλενα Λοΐζου, Κοινωνική Λειτουργός, Χειριστής Γραμμής Eliza 10454
Πηγές:
Early intervention institute
Η ανάδυση του τραύματος της πρώιμης παιδικής ηλικίας στην ψυχική συμπτωματολογία των ενηλίκων (2012). Μπούρας,Γ., & Λαζαράτου, Ε. Ψυχιατρική, 23, 39–48.
Όλα όσα ήθελα να πω στο παιδί μου για το σεξ (2022). Αναγνωστάκη Λ., Ζαχαριά, Α. Καρακουλίδου, Ν., Κούλλουρου, Ι. & Σαββόγλου Δ. Εκδόσεις Αρμός.
