Συχνά οι εκπαιδευτικοί μιλούν για υπερκινητικότητα ή απροσεξία για να αναφερθούν σε μαθητές και μαθήτριες που μιλούν χωρίς σταματημό, είναι ανυπόμονοι/ες, “πετάγονται” στο μάθημα, σηκώνονται συχνά όρθιοι στην τάξη, ονειροπολούν ή απασχολούνται με διαφορετικά πράγματα κατά την ώρα του μαθήματος. Για τη διάγνωση, όμως, της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) απαιτείται διαγνωστική αξιολόγηση από διεπιστημονική ομάδα με σκοπό να εκτιμήσει κατά πόσο κάποιες παρατηρούμενες πιθανές ενδείξεις ή συμπεριφορές σχετίζονται με τα αντίστοιχα κριτήρια. H Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) χαρακτηρίζεται από επίμονες και μη αναμενόμενες για την ηλικία του παιδιού δυσκολίες στους τομείς της προσοχής, του ελέγχου των παρορμήσεων και της υπερκινητικότητας, οι οποίες προκαλούν σημαντικές δυσκολίες στη σχολική, κοινωνική και οικογενειακή ζωή του ατόμου. Για την αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ είναι συχνά αναγκαίες διαφορετικές θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Η συνεργασία της οικογένειας και του σχολείου είναι βασική προϋπόθεση για την καλύτερη υποστήριξη των μαθητών με ΔΕΠ-Υ. Η τακτική επικοινωνία, η συζήτηση πάνω σε στόχους, δυσκολίες και επιτεύγματα του παιδιού και η προσπάθεια δημιουργίας ενός διευκολυντικού περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για την καλύτερη πορεία ενός μαθητή ή μίας μαθήτριας με ΔΕΠ-Υ. Επίσης, σημαντικές είναι παρεμβάσεις και τροποποιήσεις στο πλαίσιο της τάξης για τη διευκόλυνση της μαθησιακής διαδικασίας από τους/τις εκπαιδευτικούς που διδάσκουν το παιδί μέσα από πρακτικές, όπως:
- Ενθάρρυνση της συμμετοχής και των προσπαθειών των μαθητών/μαθητριών στο μάθημα, παρέχοντας παράλληλα καθοδήγηση, όπου χρειάζεται
- Εκμάθηση των κανόνων της τάξης, με συχνές επαναλήψεις και ανάρτησή τους με γραπτό ή οπτικοποιημένο τρόπο σε εμφανές για το παιδί σημείο
- Παροχή απλών, σύντομων και σαφών οδηγιών για την εκτέλεση μίας δραστηριότητας
- Έπαινος και επιβράβευση των μαθητών/μαθητριών για επιτυχημένες προσπάθειές τους
- Αναγνώριση της ανάγκης του παιδιού για κίνηση και παροχή ευκαιριών για δραστηριότητες που βοηθούν στην κάλυψη της ανάγκης αυτής με κατάλληλο για την ώρα του μαθήματος τρόπο
- Ευκαιρίες για συχνά σύντομα διαλείμματα για αποφόρτιση
- Απόδοση σημασίας στα προσωπικά ενδιαφέροντα του παιδιού, τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν ως κίνητρο κατά τη μαθησιακή διαδικασία
- Μείωση όλων εκείνων των παραγόντων που αποσπούν την προσοχή ενός παιδιού μέσα στην τάξη, για παράδειγμα, διατηρώντας τον τοίχο του πίνακα σχετικά καθαρό από εικόνες και εργασίες ή με οδηγίες σχετικά με τα απαραίτητα αντικείμενα στο θρανίο για την εκάστοτε εργασία
- Επιλογή μπροστινών θέσεων ή θέσεων μακριά από τα παράθυρα στην τάξη, από όπου μπορεί να παρακολουθεί το μάθημα χωρίς να παρεμβάλλονται διασπαστικά ερεθίσματα και ο δάσκαλος μπορεί να επιβλέπει το παιδί προλαμβάνοντας μη κατάλληλες συμπεριφορές
- Παροχή βοήθειας στην τακτοποίηση του χώρου του και προτύπων οργάνωσης μέσω οργάνωσης του χώρου της τάξης, για παράδειγμα με τον καθορισμό συγκεκριμένων θέσεων για τα αντικείμενα της τάξης (βιβλία, τετράδια, χώροι ανάρτησης εργασιών κτλ) και την εμπλοκή του μαθητή/της μαθήτριας σε δραστηριότητες τακτοποίησης τους
- Καθοδήγηση του παιδιού στην οργάνωση των δραστηριοτήτων και των ασκήσεων στο σχολείο αλλά και στο σπίτι, παροτρύνοντάς το να κρατά σημειώσεις για όσα έχει να μελετήσει και επιβλέποντάς τις, ή και χρησιμοποιώντας βοηθητικά μέσα, όπως χαρτάκια post-it ή σελιδοδείκτες
- Υποστήριξη στην οργάνωση του χρόνου, για παράδειγμα στην κατανομή του χρόνου σε ένα διαγώνισμα
- Προσαρμογή του επιπέδου δυσκολίας στις δυνατότητες του μαθητή/-τριας
- Ανάθεση σύντομων εργασιών που λαμβάνουν υπόψιν το χαμηλότερο εύρος προσοχής των μαθητών, έτσι ώστε να υπάρχουν ευκαιρίες για μεγαλύτερη ακρίβεια. Η παροχή ανατροφοδότησης για την προσπάθεια είναι σημαντική. Οι μεγαλύτερες εργασίες μπορούν, επίσης, να χωριστούν και εκείνες σε μικρότερα μέρη.
- Παροχή ενός προτύπου μίμησης κατά την εκτέλεση μίας δραστηριότητας (παραδείγματος χάριν, μίας πράξης ή της οργάνωσης ενός κειμένου παραγωγής λόγου) με τη φωναχτή περιγραφή των σκέψεων και των ενεργειών του εκπαιδευτικού
- Χρήση εννοιολογικών χαρτών (σχεδιάγραμμα με βασικές έννοιες μαζί με στοιχεία οργάνωσης και ιεραρχίας χρόνου και χώρου)
- Κατάλληλη προετοιμασία για διαγωνίσματα με παραδείγματα πολλών τύπων ασκήσεων, απόδοση σημασίας στις εκφωνήσεις και στην προσεκτική μελέτη τους
Η σχολική τάξη αποτελεί μία σημαντική ομάδα όπου το παιδί είναι σημαντικό να αισθάνεται καλά, να επιτυγχάνει τους στόχους του και να δημιουργεί σχέσεις με τους άλλους. Πέρα από κάθε παρέμβαση του εκπαιδευτικού για υποστήριξη σε σχέση με τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ, είναι εξαιρετικά σημαντική η ουσιαστική επαφή και κατανόηση του παιδιού και των αναγκών του και η δημιουργία μίας σχέσης εμπιστοσύνης και υποστήριξης μαζί του.
Φαίη Παπαγεωργίου, Ψυχολόγος, MSc στη Σχολική Ψυχολογία, Χειρίστρια Γραμμής ΕΛΙΖΑ 10454
