Μπορούν τα σχολεία να παρέχουν ένα ασφαλές καταφύγιο για τα παιδιά που κακοποιούνται και παραμελούνται στο σπίτι; Μπορούν οι δάσκαλοι να κάνουν ουσιαστική διαφορά στη ζωή τέτοιων παιδιών;
Σύμφωνα με έρευνες, οι εκπαιδευτικοί είναι αυτοί που, σε μεγαλύτερο ποσοστό, εντοπίζουν και αναγνωρίζουν ότι ένα παιδί έχει υποστεί κάποιας μορφής κακοποίηση ή παραμέληση.
Μερικά από αυτά τα παιδιά μπορεί να κάθονται στην τάξη σας, κρύβοντας πίσω από χαμόγελα, οδυνηρά βιώματα. Πώς μπορείτε να καταλάβετε εάν ένας μαθητής σας είναι θύμα τέτοιων βιωμάτων, δηλαδή θύμα κακοποίησης; Από τις ενδείξεις. Διότι η παραμέληση, όπως και κάθε μορφή κακοποίησης, δίνουν «ορατά» σημάδια, τα οποία εφόσον γνωρίζουμε και αναγνωρίζουμε, μας βοηθούν να ανιχνεύσουμε ένα αντίστοιχο περιστατικό και να προβούμε στις απαραίτητες ενέργειες για την υποστήριξη του παιδιού, συμβάλλοντας καταλυτικά στη ζωή τους.
Ενδείξεις παραμέλησης μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Συνεχής πείνα
- Συνεχής έλλειψη εποπτείας
- Ακατάλληλη ένδυση
- Κακή υγιεινή
- Παραμέληση ιατρικών αναγκών
Ενδείξεις σωματικής κακοποίησης:
- σημάδια που έχουν ένα ορισμένο σχήμα (π.χ. δάγκωμα) ή μοιάζουν να έχουν προκληθεί από αντικείμενο (π.χ. χέρι, ραβδί)
- γδαρσίματα ή μελανιές, για τα οποία δεν υπάρχει καμία εξήγηση ή η εξήγηση δεν ταιριάζει με τα τραύματα ή η ιστορία αλλάζει συνεχώς
- μελανιές σε ασυνήθιστα μέρη του σώματος, όπως πίσω από τα αφτιά
- αφρόντιστα τραύματα
Ενδείξεις σεξουαλικής κακοποίησης:
- Παράπονα για ενοχλήσεις σχετικά με τις περιοχές των γεννητικών οργάνων/πρωκτών
- Σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα
- Απόσυρση από το παιχνίδι, τη συνεύρεση με άλλα παιδιά
- Ασυνήθιστη γνώση ή ενασχόληση με το σεξ
Η συμπεριφορά του παιδιού ως δείκτης αναγνώρισης της παιδικής κακοποίησης
- εκφοβισμός άλλων παιδιών/ επιθετικότητα
- εκφοβισμός από άλλα παιδιά
- άγχος
- κατάθλιψη
- απόσυρση
- παραβατική συμπεριφορά
- φόβος προς τους φροντιστές/ γονείς του
- φτωχές διαπροσωπικές σχέσεις με συνομηλίκους
- καθυστερημένη αποχώρηση του παιδιού από το σχολείο μετά τη λήξη του
Σχολική επίδοση ως δείκτης αναγνώρισης της παιδικής κακοποίησης
- μεγάλος αριθμός απουσιών
- δυσκολία ολοκλήρωσης μιας εργασίας
- ξαφνική πτώση της σχολικής επίδοσης
- αποφυγή του μαθήματος της γυμναστικής
Πώς μπορείτε να συμβάλλετε στην ανίχνευση και την πρόληψη της παιδικής κακοποίησης/παραμέλησης:
- Αναγνωρίστε τα σημάδια πιθανής παιδικής κακοποίησης /παραμέλησης, σύμφωνα με τις ενδείξεις της κάθε μορφής κακοποίησης.
- Να είστε εξοικειωμένοι με τους κανονισμούς και τους νόμους που αφορούν στην κακοποίηση και τις ευθύνες των επαγγελματιών που εργάζονται με παιδιά που μπορεί να είναι σε κίνδυνο.
- Πλησιάστε παιδιά που υποψιάζεστε ότι έχουν πέσει θύματα κακοποίησης. Αυτό βοηθάει το παιδί να αντιληφθεί ότι υπάρχει ενήλικας που νοιάζεται και είναι διαθέσιμος σε περίπτωση που νιώσουν την ανάγκη να αποκαλύψουν οποιαδήποτε κακοποίηση έχουν υποστεί. Ένα παράδειγμα ερώτησης που μπορεί να ξεκινήσει τη συνομιλία ως εξής:
«Τα παιδιά μπορούν να τιμωρηθούν επειδή κάνουν διαφορετικά πράγματα. Πόσο συχνά τιμωρείσαι και με ποιους τρόπους;»
- Μάθετε πώς επικοινωνούν τα παιδιά. Τα παιδιά μπορεί να πουν μόνο μερικά από αυτά που συνέβησαν ή να προσποιηθούν ότι συνέβη σε κάποιο άλλο για να δείτε πώς θα αντιδράσετε.
- Εκπαιδεύστε τους γονείς μέσω σχολών γονέων και άλλων πηγών πληροφόρησης και ενθαρρύνετέ τους να αρχίσουν να μιλούν έγκαιρα στα παιδιά τους για το σώμα, το φύλο, το σεξ και την ασφάλεια. Οι σχολικοί ψυχολόγοι μπορούν να συμβάλλουν στη διαδικασία αυτή.
Εάν ένα παιδί αποκαλύψει κακοποίηση:
- Παραμείνετε ήρεμοι
- Διατηρήστε το απόρρητο του παιδιού. Εάν γίνει αποκάλυψη κατά τη διάρκεια του μαθήματος, αφήστε τον μαθητή να ξέρει ότι τον ακούσατε. Μη συζητάτε την κατάσταση με οποιονδήποτε άλλον. Βρείτε ένα ιδιωτικό χώρο για να μιλήσετε χωρίς διακοπές.
- Ακούστε προσεκτικά το παιδί. Μπορεί να σας πει πληροφορίες που είναι ζωτικής σημασίας για τη σύνταξη μιας πλήρους αναφοράς. Μη ζητάτε πολλές λεπτομέρειες για το τι συνέβη.
- Ενημερώστε το παιδί ότι θα το βοηθήσετε αναφέροντας την κακοποίηση σε κάποιον που έχει βοηθήσει άλλα παιδιά όπως αυτόν.
- Λάβετε ΑΜΕΣΑ δράση. Ακολουθήστε τις διαδικασίες του σχολείου σας και βεβαιωθείτε ότι θα ενημερωθεί η αστυνομία ή/και ο Εισαγγελέας Ανηλίκων. Θυμηθείτε: Οι δάσκαλοι είναι υποχρεωμένοι από το νόμο να αναφέρουν υποψίες περιστατικών κακοποίησης. Αναφέρετε τις υποψίες ή το φερόμενο περιστατικό αμέσως στον διευθυντή του σχολείου.
- Σημειώστε όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες της αποκάλυψης ώστε να συμπεριληφθούν στην έγγραφη αναφορά.
ΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ:
- Να λειτουργήσετε με πανικό, να μεταδώσετε θυμό ή σοκ. Ένα παιδί-θύμα μπορεί να μην κατανοήσει την αντίδρασή σας ή ακόμα και να το «κλειδώσει»
- Να υποσχεθείτε ότι θα κρατήσετε το μυστικό του παιδιού. Αντιθέτως, θα πρέπει να το ενημερώσετε ότι θα μεταφέρετε αυτή την πληροφορία στις αρμόδιες αρχές.
- Να κάνετε ρωτήσετε ευαίσθητες λεπτομέρειες. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την περαιτέρω διερεύνηση του ισχυρισμού του.
- Να πείτε αρνητικά πράγματα για τον θύτη.
- Να συζητήσετε την κατάσταση με άλλους που δεν εμπλέκονται με το περιστατικό ή την έρευνα. Προστατέψτε το δικαίωμα του παιδιού στην εμπιστευτικότητα, όσο το δυνατόν περισσότερο.
Τι πρέπει να περιλαμβάνει μια αναφορά για κακοποίηση
Ποιος: Προσδιορισμός πληροφοριών σχετικά με το παιδί, την οικογένεια και τον φερόμενο ως δράστη.
Τι: Τύπος και συχνότητα φερόμενων περιστατικών κακοποίησης/παραμέλησης, τρέχοντες ή προηγούμενοι τραυματισμοί στο παιδί και ποια συσχέτιση του αναφερόμενου με το παιδί.
Πότε: Πότε συνέβη η κακοποίηση/παραμέληση και έγινε γνωστό το περιστατικό.
Πού: Πού συνέβη το περιστατικό και αν ο φερόμενος ως δράστης έχει πρόσβαση στο παιδί.
Πώς: Πόσο επείγουσα είναι η ανάγκη για παρέμβαση και αν υπάρχει άμεσος κίνδυνος για το παιδί.
Για επιπλέον καθοδήγηση, ενημέρωση και ενδυνάμωση, μπορείτε να καλείτε τη Γραμμή Στήριξης Ελίζα 10454.
Παραπομπές:
- Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού – Πρωτόκολλο Διερεύνησης, Διάγνωσης και Διαχείρισης Κακοποίησης και Παραμέλησης Παιδιού
- https://www.childwelfare.gov/pubpdfs/educator.pdf
- https://www.education.udel.edu/wp-content/uploads/2013/01/ChildMaltreatment.pdf
Γιώργος Γιαννακίδης, Κοινωνικός Λειτουργός – Επικεφαλής Χειριστής της Γραμμής ΕΛΙΖΑ 10454
