Η σεξουαλικότητα είναι κάτι πολύ περισσότερο από το σεξ – περιλαμβάνει αξίες, στάσεις, συναισθήματα, αλληλεπιδράσεις και συμπεριφορές. Η σεξουαλικότητα είναι συναισθηματική, κοινωνική, πολιτισμική, και σωματική. Η σεξουαλική ανάπτυξη είναι ένα μέρος της σεξουαλικότητας και ξεκινά πολύ νωρίτερα στη ζωή και όχι στην εφηβεία. Τα βρέφη και τα παιδιά μπορεί να μη σκέφτονται για τη σεξουαλικότητα με τον ίδιο τρόπο, όπως οι ενήλικες, αλλά μαθαίνουν και ερμηνεύουν μηνύματα που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα που θα διαμορφώσει τις μελλοντικές τους ενέργειες και συμπεριφορές.
Σεξουαλική ανάπτυξη και συμπεριφορά των παιδιών προσχολικής ηλικίας (0-5 ετών)
Σε αυτό το στάδιο, είναι σύνηθες να παρατηρούμε την εμφάνιση φυσικής διερευνητικής συμπεριφοράς όταν τα παιδιά αισθάνονται ασφαλή και άνετα. Αυτό περιλαμβάνει:
- Απουσία αναστολών σχετικά με το γυμνό σώμα
- Αγγίγματα στα δικά τους ιδιωτικά μέρη
- Περιέργεια για τα ιδιωτικά μέρη ή το γυμνό σώμα άλλων ανθρώπων
- Ενδιαφέρον για τον τρόπο λειτουργίας του σώματος
- Παιχνίδια ρόλων με τους συνομηλίκους τους, εξερευνώντας διαφορετικές σχέσεις ή ρόλους όπως «παίζοντας μαμάδες και μπαμπάδες» ή «παίζοντας γιατρό».
Τα πολύ μικρά παιδιά μπορούν να έχουν στύση, ήδη από τη γέννησή τους. Είναι όμως ασυνήθιστο τα μικρότερα παιδιά να συζητούν συγκεκριμένες σεξουαλικές πράξεις, να χρησιμοποιούν ξεκάθαρη σεξουαλική γλώσσα ή να έχουν σεξουαλική επαφή με άλλα άτομα.
Επιβλαβής σεξουαλική συμπεριφορά σε βρέφη και νήπια
Μερικές φορές η σεξουαλική συμπεριφορά σε μωρά και νήπια δεν είναι η αναμενόμενη για το αναπτυξιακό τους στάδιο ή δεν είναι κοινωνικά ή πολιτισμικά κατάλληλη. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει:
- να συνεχίζουν να αγγίζουν ή να τρίβουν τα γεννητικά τους όργανα ακόμα και όταν κάποιος έχει προσπαθήσει να τους αποτρέψει
- να αυνανίζονται με τρόπους που τραυματίζουν τα γεννητικά τους όργανα
- τα επίμονα παιχνίδια που έχουν σεξουαλικό χαρακτήρα, όπως η προσομοίωση σεξ με ή χωρίς ρούχα
- να αγγίζουν επίμονα τα γεννητικά όργανα άλλων ανθρώπων ή να το συνεχίζουν ακόμα και όταν έχουν ενθαρρυνθεί να σταματήσουν
- τη χρήση σεξουαλικών πράξεων σε άλλα παιδιά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού – για παράδειγμα, στοματικό σεξ, αυνανισμός ή διείσδυση με δάχτυλα ή αντικείμενα.
Σεξουαλική ανάπτυξη και συμπεριφορά των παιδιών 5 έως 9 ετών
Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν λίγο, είναι συνηθισμένο να τα βλέπουμε να εμφανίζουν συμπεριφορές όπως:
- να γίνονται πιο μετριοπαθείς και να ζητούν προστασία της ιδιωτικής ζωής
- να κάνουν ερωτήσεις σχετικά με το σεξ και τις σχέσεις, όπως τι είναι το σεξ, από πού προέρχονται τα μωρά και τις σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου
- συναινετική διερεύνηση σχέσεων με συνομηλίκους, για παράδειγμα μίμηση σχέσεων ενηλίκων κρατώντας τα χέρια με έναν «φίλο» ή «φίλη» ή δίνοντάς τους ένα φιλί στο μάγουλο
Καθώς τα παιδιά συνειδητοποιούν περισσότερο τους κοινωνικούς κανόνες και τους «κανόνες» γύρω από τη σεξουαλική συμπεριφορά, είναι σύνηθες να δοκιμάζουν τα όρια. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση «άτακτων» λέξεων που έχουν ακούσει από άλλα άτομα.
Επιβλαβής σεξουαλική συμπεριφορά σε παιδιά ηλικίας 5-9 ετών
Η επιβλαβής σεξουαλική συμπεριφορά σε παιδιά ηλικίας 5-9 ετών μπορεί να περιλαμβάνει:
- τον αυνανισμό σε δημόσιο χώρο ακόμα και όταν κάποιος έχει προσπαθήσει να τους αποθαρρύνει
- τη χρήση λεξιλογίου σεξουαλικού περιεχομένου
- παιχνίδια με σεξουαλικά θέματα ή προσομοίωση σεξουαλικών πράξεων – για παράδειγμα, φιλί με ανοιχτό στόμα
- επίμονη προσπάθεια να αγγίξει τα γεννητικά όργανα άλλων παιδιών, ενηλίκων ή ζώων
- εξαναγκασμό άλλων παιδιών να λάβουν μέρος σε σεξουαλική συμπεριφορά όπως στοματικό σεξ ή διείσδυση με αντικείμενα
- προσπάθεια να βάλουν ένα αντικείμενο στον πρωκτό ή τον κόλπο τους ή σε κάποιου άλλου
- παρακολούθηση πορνογραφικού υλικού ή προβολή του σε άλλα παιδιά
- λήψη φωτογραφιών των γεννητικών οργάνων τους ή άλλων παιδιών και κοινοποίηση των φωτογραφιών σε άλλους.
Τα παιδιά ηλικίας 5-9 ετών μπορεί να συμπεριφέρονται με σεξουαλικά επιβλαβείς τρόπους για πολλούς λόγους. Για παράδειγμα, μπορεί να συμβεί επειδή:
- έχουν εκτεθεί σε πορνογραφικό υλικό ή σεξουαλική δραστηριότητα ενηλίκων και επαναλαμβάνουν αυτό που έχουν δει
- υφίστανται σεξουαλική κακοποίηση ή άλλες μορφές παιδικής κακοποίησης
- δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους.
Σεξουαλική ανάπτυξη και συμπεριφορά των παιδιών 9 έως 13 ετών
Κατά τη διάρκεια αυτών των ηλικιών, τα παιδιά αρχίζουν να αποκτούν περισσότερη περιέργεια για το σεξ και τις σχέσεις. Μπορεί να αρχίσουν να έλκονται από άλλους ανθρώπους. Παραδείγματα τυπικής σεξουαλικής συμπεριφοράς σε αυτό το στάδιο είναι:
- να έχουν ή να επιθυμούν μια ρομαντική σχέση με συνομηλίκους (του ίδιου ή διαφορετικού φύλου)
- να χρησιμοποιούν σεξουαλική γλώσσα, κάνοντας αστεία για το σεξ ή συζητώντας για σεξουαλικές πράξεις με συνομηλίκους
- να επιθυμούν περισσότερη ιδιωτικότητα
- να αναζητούν πληροφορίες σχετικά με το σεξ σε βιβλία, στο διαδίκτυο ή στα μέσα ενημέρωσης (αυτό μπορεί να οδηγήσει σε τυχαία εύρεση σεξουαλικών εικόνων ή βίντεο)
- αυνανισμός σε ιδιωτικό χώρο
Η επιβλαβής σεξουαλική συμπεριφορά σε παιδιά ηλικίας 9-13 ετών μπορεί να περιλαμβάνει:
- κολπικό ή πρωκτικό σεξ
- σεξ ή άλλη σεξουαλική συμπεριφορά για να είναι δημοφιλή ή σε αντάλλαγμα για χρήματα ή αλκοόλ
- εξαναγκασμός άλλων παιδιών να λάβουν μέρος σε σεξουαλική συμπεριφορά όπως στοματικό σεξ ή διείσδυση με αντικείμενα
- χρήση σεξουαλικής γλώσσας για εκφοβισμό άλλων ανθρώπων
- παρακολούθηση πορνογραφίας τόσο πολύ που παρεμβαίνει σε άλλες δραστηριότητες ή παρακολούθηση βίαιης ή εξευτελιστικής πορνογραφίας
- λήψη και κοινή χρήση φωτογραφιών ή βίντεο σεξουαλικών πράξεων που αφορούν στον εαυτό τους ή άλλους χωρίς τη συγκατάθεσή τους.
Σεξουαλική ανάπτυξη και συμπεριφορά των εφήβων 13 έως 17 ετών
Κατά την εφηβεία, η σεξουαλική συμπεριφορά γίνεται πιο ιδιωτική και οι νέοι αρχίζουν να εξερευνούν τη σεξουαλική τους ταυτότητα. Μπορεί να παρατηρήσετε:
- αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με το σεξ
- αυνανισμό ιδιωτικά με σκοπό τη σεξουαλική ευχαρίστηση
- εξερεύνηση σεξουαλικών ενδιαφερόντων μέσω ερωτικού υλικού όπως η πορνογραφία
- να έχουν στενές σχέσεις, να δείχνουν σεξουαλική στοργή και να κάνουν συναινετικό σεξ με συνομηλίκους της ίδιας ηλικίας.
Επιβλαβής σεξουαλική συμπεριφορά σε εφήβους ηλικίας 13-17 ετών
Η επιβλαβής σεξουαλική συμπεριφορά σε παιδιά ηλικίας 13-17 ετών μπορεί να περιλαμβάνει:
- απροστάτευτο κολπικό ή πρωκτικό σεξ ή να σεξουαλική συμπεριφορά ενώ είναι υπό την επήρεια ουσιών
- σεξ ή άλλες σεξουαλικές πράξεις για να είναι δημοφιλείς ή σε αντάλλαγμα πράγματα όπως χρήματα ή αλκοόλ
- εμπλοκή νεότερων ή πιο ευάλωτων παιδιών σε σεξουαλική δραστηριότητα
- δωροδοκία, χειραγώγηση, εκβιασμό ή εξαναγκασμό άλλων να συμμετάσχουν σε σεξουαλική συμπεριφορά όπως στοματικό σεξ ή διείσδυση σε αντικείμενα
- χρήση σεξουαλικής γλώσσας για να εκφοβίσει τους άλλους
- παρακολούθηση πορνογραφίας τόσο πολύ που παρεμβαίνει σε άλλες δραστηριότητες ή παρακολούθηση βίαιης, σεξουαλικής επιθετικής ή παράνομης πορνογραφίας
- λήψη και κοινή χρήση φωτογραφιών ή βίντεο σεξουαλικών πράξεων που αφορούν στον εαυτό τους ή άλλους χωρίς τη συγκατάθεσή τους.
Γιώργος Γιαννακίδης, Κοινωνικός Λειτουργός – Επικεφαλής Χειριστής της Γραμμής ΕΛΙΖΑ 10454
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
https://learning.nspcc.org.uk/child-health-development/sexual-behaviour
