Όλοι οι μαθητές περνούν διαδικασίες μετάβασης και αλλαγών κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής. Ιδιαίτερα η μετάβαση των μαθητών από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο σηματοδοτεί μία μεγάλη αλλαγή για το νεαρό άτομο. Σε αυτή τη φάση, η αλλαγή εκπαιδευτικής βαθμίδας συνυπάρχει με την αναπτυξιακή αλλαγή του ατόμου, το πέρασμα από την παιδική στην εφηβική ηλικία.
Η μετάβαση σε διαφορετική βαθμίδα της εκπαίδευσης, από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια, επιφέρει κάποιες αλλαγές, και ίσως δυσκολίες, τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν όλοι οι μαθητές και οι μαθήτριες. Αυτές αφορούν σε μεγάλο βαθμό τις αλλαγές στην μαθησιακή διαδικασία, όπως ο εμπλουτισμός του προγράμματος με νέα μαθήματα, ο αυξημένος φόρτος εργασίας, οι διαδικασίες αξιολόγησης, ο μεγαλύτερος αριθμός εκπαιδευτικών, το διαφορετικό σύστημα απουσιών, καθώς και το νέο περιβάλλον σχολείου και μαθητών/ μαθητριών.
Η αλλαγή αυτή βέβαια αποτελεί μία αναμενόμενη διαδικασία στη σχολική ζωή, η οποία μπορεί να φέρει ποικίλα συναισθήματα στο άτομο, τα οποία είναι αποδεκτά και πολύτιμα για την ωρίμανση και προσαρμογή του. Τα παιδιά μπορεί να έχουν μάθει-ακούσει- φανταστεί πώς θα είναι το νέο τους σχολείο και συχνά αναρωτιούνται για την πορεία και προσαρμογή τους σε αυτό. Επιπλέον, μπορεί να αναρωτιούνται σχετικά με την την εύρεση φίλων και την αποδοχή των άλλων. Είναι σημαντικό πως τα παιδιά φεύγουν από ένα σχολείο στο οποίο, τις περισσότερες φορές, βρίσκονταν για έξι χρόνια, είχαν δημιουργήσει σχέσεις και τα περιέβαλλε ένα οικείο, ασφαλές πλαίσιο, ενώ πλέον ήταν οι μεγαλύτεροι ηλικιακά σε αυτό, και μεταβαίνουν σε ένα νέο πλαίσιο, όπου τα πράγματα είναι καινούρια και άγνωστα. Εδώ αναμένονται αισθήματα ανησυχίας, άγχους, σύγχυσης, αλλά παράλληλα και αισθήματα ανυπομονησίας, προσμονής και ενθουσιασμού με τις αλλαγές.
Οι περισσότεροι έφηβοι/ες κατά τη διαδικασία της μετάβασης βρίσκονται επίσης σε κάποια φάση της ήβης, εμφανίζοντας σημαντικές αλλαγές στο σώμα, αβεβαιότητα με τον εαυτό, αλλαγές στη διάθεση και τα συναισθήματα και αλλαγές που αφορούν στον τρόπο που σκέφτονται και στις δεξιότητές τους. Επιπλέον, εισέρχονται σε μία περίοδο που αναζητούν την ταυτότητά τους και βιώνουν αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις, όπως η ανάγκη για κοινωνικές επαφές με συνομηλίκους, οι συγκρίσεις με συνομηλίκους και η απόδοση μεγαλύτερης σημασίας στην άποψη που έχουν για τους ίδιους/τις ίδιες τα φιλικά τους πρόσωπα.
Η διαδικασία της προσαρμογής είναι σταδιακή, ενώ έχει την έναρξη της ήδη στο Δημοτικό. Στο τέλος αυτής της διαδικασίας, το άτομο αναμένεται να νιώσει μεγαλύτερη ασφάλεια και αυτοπεποίθηση ως μαθητής στο Γυμνάσιο. Παρόλες τις δυσκολίες, μετά το πέρας του πρώτου εξαμήνου, τα περισσότερα παιδιά καταφέρνουν να προσαρμοστούν επιτυχώς. Οι σχέσεις με τους άλλους, η υποστήριξη σημαντικών προσώπων, η προσαρμογή στα νέα μαθήματα, το κίνητρο και το ενδιαφέρον για το σχολείο είναι βοηθητικά και συμβάλλουν σε μία επιτυχημένη προσαρμογή. Στο περιβάλλον εκείνων των παιδιών που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες, εντοπίζονται συνήθως επιπλέον επιβαρυντικοί παράγοντες.
Μία προσέγγιση πρόληψης που προετοιμάζει τα παιδιά μπορεί να είναι εξαιρετικά βοηθητική για την εμπειρία της μετάβασης. Η ύπαρξη προσώπων διαθέσιμων να ακούσουν, να βοηθήσουν και να ενθαρρύνουν τα παιδιά που μεταβαίνουν στην νέα βαθμίδα είναι πολύ σημαντική. Οι εκπαιδευτικοί του Δημοτικού σχολείου είναι σημαντικό να διευκολύνουν τη μετάβαση με τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, όπως:
- Να βοηθούν τα παιδιά με παροχή πληροφοριών για το Γυμνάσιο
- Να εστιάζουν σε ομοιότητες και στην αίσθηση της συνέχειας σε μαθησιακό και κοινωνικό επίπεδο.
- Να ενθαρρύνουν συζητήσεις για τα συναισθήματα των παιδιών, ξεκαθαρίζοντας ότι όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά και αποδεκτά.
- Να εστιάζουν σε θετικά σημεία και θετικά συναισθήματα, κάνοντας βέβαια σαφές ότι μερικό άγχος είναι αναμενόμενο. Πληροφορίες που αναδεικνύουν μόνο τις δυσκολίες στο Γυμνάσιο αποθαρρύνουν και μειώνουν την αυτοπεποίθηση του ατόμου μπροστά σε μία επικείμενη αλλαγή και πιθανή δυσκολία.
- Να ενισχύουν θετικές αντιλήψεις για το σχολείο.
- Να διαλύουν υπερβολικούς φόβους, «μύθους» και ανησυχίες.
- Να εφοδιάζουν τα παιδιά με στρατηγικές οργάνωσης της μελέτης και του χρόνου.
- Να ενισχύουν ευάλωτους μαθητές.
- Να ενθαρρύνουν και να εφοδιάζουν με θετική σκέψη για τις δυνατότητες του να ανταποκριθούν σε αυτή την αλλαγή .
- Να γίνουν ομαδικές παρεμβάσεις με σκοπό την ενδυνάμωση της εικόνας εαυτού, την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, την πρόληψη φαινομένων βίας και εκφοβισμού, αλλά και δράσεις προετοιμασίας για τη μετάβαση στο Γυμνάσιο από τον εκπαιδευτικό ή ψυχολόγο ή κοινωνικό λειτουργό του σχολείου.
- Να οργανώσουν επισκέψεις στο Γυμνάσιο ή άλλες παρόμοιες εκδηλώσεις με σκοπό την διασύνδεση και την ενίσχυση της αίσθησης συνέχειας.
- Να διοργανωθούν από το σχολείο με την βοήθεια ειδικών και κατάλληλων φορέων ενημερώσεις για τους εκπαιδευτικούς αλλά και τους γονείς για θέματα εφηβείας. Οι γονείς βιώνουν και εκείνη μία μεταβατική φάση, και είναι σημαντικό να αναγνωριστεί και οι δική τους ανάγκη για υποστήριξη και ενημέρωση.
- Να μεριμνήσουν ώστε οι μαθητές και μαθήτριες της ΣΤ΄ να έχουν την ευκαιρία να αποχαιρετήσουν το Δημοτικό με όμορφο τρόπο.
Οι σχέσεις με τους εκπαιδευτικούς και το Δημοτικό σχολείο από μόνες τους είναι σημαντικά εφόδια που τα παιδιά παίρνουν μαζί και χτίζουν πάνω σε αυτά!
Φαίη Παπαγεωργίου,
Σχολική Ψυχολόγος, Χειρίστρια Γραμμής ΕΛΙΖΑ 10454
