Ο ελεύθερος χρόνος αφορά σε εκείνον τον χρόνο που είναι αποδεσμευμένος από ευθύνες και υποχρεώσεις και μπορεί να διατεθεί ελεύθερα σε επιλογές του ατόμου. Ο ελεύθερος χρόνος αποτελεί δικαίωμα των παιδιών, το οποίο ορίζεται μάλιστα στη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Άρθρο 31). Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα να ξεκουράζονται, να έχουν ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι, για ψυχαγωγία, για δραστηριότητες που τα ενδιαφέρουν και είναι κατάλληλες για την ηλικία τους, αλλά και δικαίωμα να συμμετέχουν ελεύθερα στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή. Υπάρχει, λοιπόν, σημαντική ευθύνη να γίνεται αντικείμενο σεβασμού και να προάγεται η συμμετοχή του παιδιού στα παραπάνω, αλλά και να ενθαρρύνεται η προσφορά κατάλληλων και ίσων ευκαιριών για όλα τα παιδιά.
Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΗΛΙΚΙΑ
Στον ελεύθερο τους χρόνο, τα παιδιά μπορούν να εξερευνήσουν αυθόρμητα τον κόσμο γύρω τους, να κοινωνικοποιηθούν, να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους και να ανακαλύψουν ενδιαφέροντα, ταλέντα, αλλά και τα συναισθήματά τους για διαφορετικά πράγματα και καταστάσεις. Συζητώντας για την συνολική ανάπτυξη ενός παιδιού, η ύπαρξη και η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου με δραστηριότητες που επιλέγει, μπορεί να είναι εξίσου σημαντικές με την εκπαίδευση ενός παιδιού.
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΧΡΟΝΟ
Σε αντίθεση με πιο παθητικές δραστηριότητες, όπως η τηλεόραση ή τα video games, οι ενεργητικές δραστηριότητες συνδέονται ερευνητικά με την ευημερία του παιδιού. Έχει σημασία η επιλογή αυτή να ενθαρρύνεται μέσα από κατάλληλα πρότυπα, επιλογές και ερεθίσματα, και όχι να επιβάλλεται σε ένα άτομο. Δραστηριότητες που εμπλέκουν το άτομο σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, έχουν το στοιχείο της δημιουργικότητας ή της πνευματικής πρόκλησης, όπως τα αθλήματα, οι τέχνες, οι κατασκευές ή άλλες δραστηριότητες που εμπλέκουν τη νόηση, έχουν σημαντική επίδραση στη λειτουργία του εγκεφάλου, ιδιαίτερα σε νεαρές ηλικίες.
Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ
Στο πλαίσιο ενός κόσμου που γίνεται ολοένα και πιο απαιτητικός και ανταγωνιστικός, φαίνεται πως τα παιδιά χάνουν με το πέρασμα του χρόνου μέρος του ελεύθερου χρόνου που μεγαλύτερες γενιές είχαν στη διάθεσή τους, καθώς αυτός τείνει να αφιερώνεται σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες ή αποκλειστικά σε δομημένες και προγραμματισμένες ασχολίες. Πιο δομημένες δραστηριότητες μπορούν φυσικά να προσφέρουν σημαντικά ερεθίσματα σε ένα παιδί, καθώς δίνουν επίσης ευκαιρίες να αναζητήσει κλίσεις, ενδιαφέροντα και να ενταχθεί σε νέες ομάδες. Όμως, η υπερφόρτωση των παιδιών με δραστηριότητες μπορεί να τα εξαντλήσει σωματικά και συναισθηματικά και τελικά να μην επιτρέψει να απολαύσουν πραγματικά και να λάβουν τα θετικά οφέλη τους. Επίσης, καθώς μιλάμε για «ελεύθερο» χρόνο, αυτός πρέπει να παραμένει ελεύθερος, δηλαδή μη δεσμευμένος, ένας χρόνος που κανείς έχει πραγματικά τη δυνατότητα να αφιερώσει στον εαυτό του και να σκεφτεί, να αναζητήσει και έπειτα να επιλέξει αν θα ασχοληθεί με κάτι και τι θα είναι αυτό. Ακόμα και αν αυτό σημαίνει κάποιες φορές ότι το παιδί φτάνει σε ένα αίσθημα πλήξης ή απορίας για τη διαχείριση αυτού του χρόνου, είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε πως αυτά αποτελούν πολύτιμες συναισθηματικές καταστάσεις για ένα παιδί, ώστε να μάθει πώς να τα διαχειρίζεται μέσα από το να αναγνωρίζει και να συνδέεται καλύτερα με τον εαυτό του, τις ανάγκες και τις επιθυμίες του.
Η ΑΦΙΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΕΙΝΑΙ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ
Αποτελεί το βασικό μέσο για ένα παιδί για να μάθει πράγματα για τον κόσμο και τον εαυτό του. Μάλιστα, τα παιδιά έχουν ανάγκη για αδόμητες δραστηριότητες και ελεύθερο παιχνίδι, οπότε αυτές δεν θα πρέπει να προγραμματίζονται και να καθοδηγούνται σε υπερβολικό βαθμό από τους γονείς. Το παιδί είναι σημαντικό να αφήνεται να χρησιμοποιεί τη φαντασία του, να παίζει ελεύθερα χωρίς στενή εποπτεία στις κινήσεις του ή με τάση να το εκπαιδεύουμε για να παίξει (δε εννοείται βέβαια εδώ η απαραίτητη μέριμνα για ζητήματα ασφάλειας του παιδιού). Τα παιδιά που περνούν χρόνο στο παιχνίδι και σε λιγότερο δομημένες δραστηριότητες είναι πιο χαρούμενα, καλλιεργούν κοινωνικές δεξιότητες και ομαδοσυνεργατικό πνεύμα, αναπτύσσουν δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, ικανότητες να σχεδιάζουν, να οργανώνουν και να αναστοχάζονται πάνω στη δουλειά τους, αλλά και δυνατότητα να ελέγχουν τα συναισθήματά τους. Η στέρηση ή σημαντική έλλειψη βιωμάτων παιχνιδιού και ελευθερίας στερεί από τα παιδιά την ανάπτυξη τους σε διαφορετικούς τομείς. Η μείωση του παιχνιδιού επηρεάζει ιδιαίτερα τη συναισθηματική ανάπτυξη ενός παιδιού, οδηγώντας σε αύξηση του άγχους, των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και των προβλημάτων συγκέντρωσης και αυτοελέγχου.
Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ
Η συμμετοχή σε δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου είναι σημαντικές και για παιδιά στην εφηβεία. Οι έφηβοι έχουν ανάγκη από ελεύθερο χρόνο ώστε να ξεκουράζονται και να χαλαρώνουν. Επίσης, μέσα από το βίωμα μίας αίσθησης επάρκειας από την ενασχόληση με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου και μέσα από τη σύνδεση με άλλους ανθρώπους κατά το χρόνο αυτό, ο έφηβος/η έφηβη φαίνεται ερευνητικά πως αισθάνεται μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή. Η διαχείριση του ελεύθερου χρόνου ενός εφήβου συνδέεται ακόμη με την ανάπτυξη στοιχείων της ταυτότητάς του και με το χτίσιμο στενών διαπροσωπικών σχέσεων και μίας καλής σχέσης με τον εαυτό.
Φαίη Παπαγεωργίου, Ψυχολόγος, Χειρίστρια της Γραμμής ΕΛΙΖΑ 10454
Ενδεικτικές πηγές:
https://www.verywellfamily.com/why-free-time-is-important-for-kids-3288593
https://www.thedoctorwillseeyounow.com/content/kids/art4405.html
https://www.thedoctorwillseeyounow.com/content/kids/art3463.html
https://raisingchildren.net.au/pre-teens/entertainment-technology/free-time-activities/free-time
