Ο άνθρωπος, τον οποίο θα εμπιστευτεί ένα παιδί, δεν καλείται να αναλάβει ρόλο ανακριτή ή να διερευνήσει μία υπόθεση πιθανής κακοποίησης, αλλά στο πλαίσιο της σχέσης με το παιδί να συλλέξει τις απαραίτητες πληροφορίες για να το υποστηρίξει και να αναζητήσει την κατάλληλη βοήθεια.
Τα παιδιά αντιμετωπίζουν δυσκολίες και ορισμένες φορές μπορεί να έρχονται αντιμέτωπα με καταστάσεις που απειλούν την ασφάλειά τους, όπως είναι η βία και η κακοποιητική συμπεριφορά. Οι ενήλικες, επαγγελματίες ή μη, που βρίσκονται κοντά σε παιδιά ή εφήβους/έφηβες, μπορεί να αποδειχτούν σημαντικά πρόσωπα για αυτά, αναπτύσσοντας σχέσεις εμπιστοσύνης και φροντίδας μαζί τους. Μπορεί να γίνουν οι άνθρωποι που τα παιδιά θα τους επικοινωνούν δυσκολίες. Επομένως, είναι ωφέλιμο να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν σημάδια και να ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών για υποστήριξη. Για να μπορέσει ένα παιδί να εμπιστευτεί έναν ενήλικα, θα πρέπει εκείνος να έχει «χτίσει» μία καλή επικοινωνία και να έχει επενδύσει σε μία σχέση εμπιστοσύνης μαζί του. Η επιλογή του τρόπου προσέγγισης ενός παιδιού που μοιάζει ότι κάτι το απασχολεί και ίσως είναι έτοιμο να μιλήσει για αυτό ή που υποψιαζόμαστε ότι πιθανόν κακοποιείται, μπορεί να εγείρει συναισθήματα άγχους και ανησυχίας σε έναν ενήλικα με υπεύθυνο ρόλο για τη φροντίδα του.
Με την ευαισθησία και τον σεβασμό στην προσωπικότητα και την άποψη του παιδιού, ως προϋπόθεση προσέγγισης, προσθέτουμε μερικά ακόμη σημαντικά σημεία που δεν πρέπει να παραλειφθούν:
- Δημιουργούμε συνθήκες ασφάλειας
Η διαμόρφωση μίας τέτοιας συνθήκης ξεκινά με την εύρεση ενός χώρου που θα εξασφαλίζει την ιδιωτικότητα και τη διαθεσιμότητα του ενήλικα σε χρόνο. Επίσης, περιλαμβάνει μία ζεστή και ενσυναισθητική προσέγγιση που θα βοηθήσει το παιδί να αισθανθεί άνετα μιλώντας. Απλές και σαφείς εξηγήσεις σχετικά με το λόγο της συζήτησης θα λειτουργήσουν βοηθητικά για να μην αισθάνεται απειλούμενο ή φοβισμένο. Σημαντική είναι η αποφυγή δυσνόητων ή πιθανόν ντροπιαστικών λέξεων και η γενικότερη προσαρμογή της γλώσσας και του ύφους του ενήλικα στην ηλικία του παιδιού.
- Ακούμε προσεκτικά
Είναι σημαντικό να εστιάσουμε την προσοχή μας στα λεγόμενα του παιδιού, αποφεύγοντας ερωτήσεις, διακοπές και διατύπωση υποθέσεων από τον ενήλικα. Είναι απαραίτητο το παιδί να αισθανθεί ότι το ακούμε και ότι λαμβάνουμε υπόψη μας την οπτική του, χωρίς βιασύνη. Η ενθάρρυνση του παιδιού να πει όσα θέλει χωρίς να ασκείται πίεση και η αποδοχή του ρυθμού και του τρόπου του, θα το διευκολύνουν αρκετά.
- Το ενθαρρύνουμε
Ο ενήλικας οφείλει να ενθαρρύνει ένα παιδί που έχει ενδοιασμούς, μιλώντας του με κατανόηση και επιβεβαιώνοντας πως αυτό που κάνει είναι το σωστό. Το γνήσιο ενδιαφέρον για το παιδί και τα συναισθήματά του, όπως και η αυθεντικότητα στην επικοινωνία ενθαρρύνουν το παιδί.
- Διατηρούμε την ηρεμία μας και αποφεύγουμε κάθε είδους κριτική
Για να νιώσει το παιδί ασφαλές, θα πρέπει να ακούμε την ιστορία του και το πρόβλημα που το απασχολεί, με ηρεμία, σταθερότητα και ψυχραιμία. Αντιδράσεις έκπληξης, έντονης ανησυχίας, απελπισίας ή οργής αποθαρρύνουν το παιδί και το κάνουν να νιώσει ανασφάλεια. Επιπλέον, μπορεί να νιώσει ότι κρίνεται. Τα επικριτικά σχόλια ή οι ερωτήσεις, όπως «γιατί δεν είπες/έκανες κάτι;», όπως και αρνητικά σχόλια για πρόσωπα και καταστάσεις, πρέπει να αποφεύγονται.
- Παρέχουμε υποστήριξη
Όταν το παιδί μας μιλήσει ανοιχτά για «δύσκολα» θέματα, θα πρέπει να ενισχύσουμε θετικά την προσπάθεια του και να το ευχαριστήσουμε για την εμπιστοσύνη που μας δείχνει. Ο ενήλικας οφείλει να απαντά με ειλικρίνεια στη συζήτηση και σε πιθανά ερωτήματα του παιδιού, ακόμα και όταν δεν γνωρίζει την απάντηση, διαβεβαιώνοντας το παιδί ότι θα φροντίσει να ψάξει περισσότερο και να κάνει το καλύτερο που μπορεί για να το βοηθήσει να είναι ασφαλές. Είναι πολύ σημαντικό να αισθανθεί ότι έχει την υποστήριξη του ατόμου και τη βέλτιστη προσπάθεια να ανταποκριθεί στις ανάγκες του. Επιπλέον, σε περίπτωση αποκάλυψης κακοποίησης ή παραμέλησης του παιδιού, όπου τα παιδιά συχνά αισθάνονται υπεύθυνα ή ένοχα, είναι σημαντικό να τα διαβεβαιώσουμε ότι σε καμία περίπτωση, δε φέρουν καμία ευθύνη για ό,τι έγινε.
- Είμαστε ειλικρινείς και σε ζητήματα εμπιστευτικότητας
Είναι σημαντικό να μη δίνονται στο παιδί υποσχέσεις που δεν είναι εφικτό ή νόμιμο να τηρηθούν. Δεδομένου ότι σε περίπτωση κακοποίησης, είναι ανάγκη να γίνουν ενέργειες για την ασφάλεια του παιδιού, εκείνο θα πρέπει να γνωρίζει πώς πρόκειται να ενεργήσουμε (στο βαθμό που είναι εφικτό και κατανοητό), καθώς και για την πρόθεση μας να μιλήσουμε σε συγκεκριμένα πρόσωπα που θα βοηθήσουν το παιδί.
Φαίη Παπαγεωργίου
Ψυχολόγος, Χειριστής Γραμμής ΕΛΙΖΑ 10454
Πηγές:
Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού. Οδηγός Εφαρμογής του Πρωτοκόλλου Διερεύνησης, Διάγνωσης και Διαχείρισης Κακοποίησης – Παραμέλησης Παιδιών για Επαγγελματίες.
American Psychological Association (2020). Talking to kids when they need help.
Childhelp (2021). Handling Child Abuse Disclosures.
NSPCC (2020). How to have difficult conversations with children.
